ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
ایرانگرد نیوز: “جابجا” یکی از فیلم‌های روی پرده است که همزمان با عید فطر به اکران رسید و داستان آن به نوعی در کمدی موقعیت روایت می شود، زمانیکه کاراکتر اصلی قصه به اشتباه با یک فرمانده جنگ جابجا می شود.
اکبر عبدی، مهران رجبی، مهران غفوریان، افسانه چهره آزاد، جواد عزتی، گیتی قاسمی، حمید لولایی، ناصر گیتی جاه، آرش تاج، شیوا خسرو مهر، سمانه پاکدل، و المیرا عبدی دختر اکبر عبدی از بازیگران این فیلم هستند. البته به گفته کارگردان بعضی از صحنه های عاطفی این فیلم که قرار بوده با حضور این پدر و دختر به روند داستانی فیلم کمک کند به ممیزی خورده است.
در نشستی که در خبرگزاری مهر برگزار شد عوامل فیلم کمدی “جابجا” درباره فیلم خود و حتی مسایلی که در طول این سالها منجر به رکود سینمای کمدی در ایران شده است، صحبت کردند. علی توکل نیا کارگردان، حسن توکل نیا تهیه کننده، افسانه چهره آزاد و مهران رجبی دو بازیگر فیلم افراد حاضر در این نشست بودند و در قسمت اول این گفتگو از چالش های تولید و اکران فیلم های طنز سخن گفتند. همچنین آنها به کیفیت پایین بسیاری از آثار کمدی تولید شده در سینما و تلویزیون اشاره کردند و در بخش‌هایی از صحبت‌هایشان به آسیب‌شناسی این جریان که آثار را بی‌کیفیت کرد پرداختند.
عوامل این فیلم که اثری طنز است معتقدند فیلم خودشان اثری قابل دفاع است و از لودگی‌های مرسوم فیلم‌های کمدی پرهیز کرده است.
در قسمت دوم این گفتگو عوامل این فیلم از نبود تبلیغات و حمایت برای فیلم خود سخن گفتند و اینکه فارابی باید به جای فیلمسازی شرایط را برای فعالیت سینماگران مهیا کند. همچنین کارگردان فیلم ضعف شخصیت‌پردازی و قصه‌پردازی را به حذفیات فیلم در زمان ممیزی در ارشاد مرتبط دانست. همچنین فیلمساز معتقد است که هیچ گاه خودی و اهل این جناح و آن جناح نبوده که بتواند از این باندبازی ها سود ببرد.
بخش دوم از این نشست را می‌خوانید:
*چرا جریان فیلمسازی این روزهای ما چه در آثار جدی و چه کمدی با این رکود به لحاظ محتوایی و غنای موضوع و کیفیت مواجه شده است؟ آیا همه مسایل به ممیزی و عملکرد دولت برمی گردد؟
علی توکل‌نیا: زمانیکه دیدگاه فیلمساز را از صحنه حذف می‌کنند و دیدگاه های سلیقه ای صادرکنندگان پروانه ساخت وارد فیلم می‌شود باید هم با کاهش کیفیت قصه و فیلمنامه ها مواجه شویم. نقطه شروع شکل‌گیری یک فیلم با فیلمنامه نویس و بعد تهیه کننده و کارگردان است. کارگردان صاحب تفکر در بخش معنوی است و تهیه کننده در همه بخش ها باید متخصص باشد. وقتی جایگاه اینها در روند سینما متزلزل می‌شود و نظراتشان در فیلم ها ممیزی می خورد، جریان سالم سینما شکل نمی گیرد. جریان تازه ای در این چند سال در سینمای ما شکل گرفت که در فیلم ها هیچ حرف چالش برانگیزی در میان نباشد و بعد به این نوع قصه ها به راحتی پروانه ساخت می دادند.
در این سالها خیلی از بزرگان و تهیه کنندگان که فیلم هایشان حرف های جدی و مهمی درباره جامعه داشت، نتوانستند پروانه ساخت بگیرند. حتی بعضی از فیلم ها اگر هم بتوانند پروانه ساخت بگیرند در مرحله پروانه نمایش و اکران به مشکل می خورند. درمورد “جابجا” هم به خاطر مسایلی که در فیلمنامه مطرح شده بود، از ابتدا می دانستیم به مشکل برمی خورد اگر چه قصه شیرین و خوبی داشت و بابک ربیعی از شاگردان ناصر تقوایی آن را نوشته بود اما متاسفانه موفق به دریافت پروانه نمایش نشد. این سالها بحرانی برای سینما به وجود آمد که مدیران فرهنگی پای حرف خود برای کمک به اکران فیلم ها نایستادند. اختلافاتی پیدا شد و بخشی از فیلم های سینمایی را به سمت ممیزی های تند و تیز بردند و حالا بعد از ماه ها انتظار این فیلم هم با حذفیات قابل توجهی اکران شد.
*حذفیاتی که از شما خواستند چقدر به فیلم ضربه زد؟
علی توکل‌نیا: البته تلاش ما این بود که با رایزنی هایی این حذفیات را به حداقل برسانیم و در نهایت حذفیاتی بماند که به کلیت فیلم ضربه نزند. با کمک‌های سیدضیاء هاشمی رییس اتحادیه تهیه‌کنندگان، حذفیات را به هشت دقیقه رساندیم و به این میزان از فیلم کم شد. البته طبیعی است که هیچ فیلمسازی دوست ندارد حتی یک فریم از فیلمش کم شود و به نظر من همین هشت دقیقه هم در کاهش کیفیت فیلم موثر است. اکثر این ممیزی ها هم سلیقه ای است و این باعث شد فیلمی که به راحتی می توانست خیلی بیش از این مخاطبان را جذب کند و مورد استقبال قرار بگیرد متاسفانه بخش هایی از آن با کج سلیقگی حذف شد و این اتفاق ها افتاد.
*گفتید که فیلم برای اکران با تاخیر هم مواجه شد آیا این تاخیر روی اکران هم موثر بود؟
حسن توکل نیا: این فیلم می توانست عید فطر سال گذشته اکران شود چون یک ماه و نیم قبل از عید فطر ما آن را آماده کرده بودیم و همان زمان هم به خاطر سیاست های حوزه هنری در برابر چند فیلم متاسفانه فیلم ما هم تحت تاثیر این سیاست ها، بیش از 37 مورد ممیزی خورد و تقریبا می توان گفت به حالت توقیف در آمد. این فیلم نقدهایی را به سیاست های دولت احمدی نژاد وارد می کند که اگر همان زمان اکران می شد، می توانست بهتر کمک کند و مفید واقع شود چون در آن زمان هنگام عید فطر تا آنجا که به خاطر می آورم فیلم کمدی نبود. حتی می توانست برای مخاطب جذاب تر هم باشد و حالا ممکن است این حذفیات باعث شده باشد که فیلم حدود 20 درصد از مخاطبان خود را از دست داده باشد. با این حال هم اکنون مخاطب ارتباط خوبی با آن برقرار کرده است.
* شما برای گرفتن پروانه نمایش این 37 مورد ممیزی را کامل اعمال کردید؟
حسن توکل نیا: حدود 6 مورد از این 37 مورد اعمال شد. باقی موارد با وساطت اتحادیه تهیه کنندگان به خصوص سیدضیا هاشمی و کوتاه آمدن شمقدری با کمترین اصلاحات همراه و درنهایت فیلم اکران شد. اگر می خواستیم همه این 37 مورد را اصلاح کنیم چیزی از فیلم باقی نمی ماند.
*دلایلشان برای این اصلاحیه ها چه بود؟
حسن توکل نیا: شاید ترس داشتند که اتفاقاتی که در نوروز سال گذشته برای اکران فیلم های “گشت ارشاد” و “خصوصی” بوجود آمد، تکرار شود. به همین دلیل بسیار محتاط شدند و به هر فیلمی مجوز ندادند.
*البته این فیلم به آن شکل و به طور جدی به سیاست نمی پردازد.
حسن توکل نیا: به هرحال وقتی می ترسند، از آن طرف بام می افتند. البته ما در سینما همیشه کنار و در حاشیه بودیم. هیچ گاه خودی و یا حتی اهل این جناح و آن جناح نبودیم که بتوانیم از این باندبازی ها سود ببریم. صراحتاً می توانم بگویم در 5 فیلمی که الان تولید و اکران شده تنها فیلمی که کل بودجه را بخش خصوصی و خود ما دادیم همین فیلم “جابجا” است. هیچ وامی هم برای آن نگرفتیم. می دانستیم اگر برای گرفتن وام به بنیاد فارابی برویم نصف این اصلاحات را اعمال می کنند. به این ترتیب هم بهره ای نمی بریم، هم وام نمی دهند و هم برای فیلم جوسازی می شود. البته با همان 37 مورد اصلاحیه حاشیه سازی هم برای فیلم اتفاق افتاد.
*این فیلم خیلی پرستاره است. در بخش خصوصی امکان ساخت فیلمی با این همه ستاره را داشتید؟
حسن توکل نیا: از ابتدا که من وارد سینما شدم “دست های آلوده”، “کاغذ بی خط”، “ملاقات با طوطی” و… همه فیلم هایی بودند که ستاره داشتند. اعتقاد دارم ستاره ها هستند که تماشاچی را به سینما می کشانند تا به فیلم ها توجه کنند. حالا اگر فیلم، قصه هم داشته باشد توجه و اشتیاق مخاطبان به یک فیلم تداوم دارد و به قول مهران رجبی تبلیغ دهان به دهان می شود.
در این فیلم اکبر عبدی اولین بازیگری بود که با ما وارد مذاکره شد. عبدی با من کنار آمد و گفت کسی که با تقوایی کار کرده باید حمایتش کرد. عبدی حتی گفت من در فلان فیلم این مقدار گرفته ام و بعد به نسبت آن رقمی برای من پیشنهاد داد. خانم چهره آزاد، مهران رجبی و مهران غفوریان هم با من همکاری کردند. این فیلم الان هم به برکت حضور دوستان و با صفایی که گروه داشت و به فیلم تزریق شد، روی پرده رفته است و خود فیلم دارد گلیمش را از آب بیرون می کشد چون هیچ حمایت آن چنانی از فیلم نشد.
*خانم چهره آزاد شما فکر می کنید خود فیلم قابلیت دفاع داشت و شما از همان ابتدا با خواندن فیلمنامه فکر می کردید اینطور از آب دربیاید؟
چهره آزاد: بله. من با خیال راحت در این فیلم بازی کردم. احساس خوبی از کار داشتم. حتی احساس کردم قابلیتی بیشتر از آنچه را که خوانده بودم، روی پرده دیدم. فیلم آبرومندانه و محترم بود. در این فیلم می توان همه مسائل جامعه شناسی و روانشناسی را دید. این فیلم غیر از طنز اگر نگویم یک پیام خاص، اما تفکری داشت که وقتی آدم ها در این موقعیت قرار می گیرند چه واکنشی انجام می دهند. اینها می توانند فاکتورهایی باشند که بتوانید درباره اش حرف بزنید. به طور مثال سکانسی که عبدی با عکس همان حاج قربان اصلی حرف می زند و می پرسد که تو چطور در زندگی من وارد شدی؟ یا چرا دست از سر من بر نمی داری؟ برای من بسیار تاثیرگذار بود. مخصوصا عبدی با آن لهجه خاص و شیرین حرف می زد و من با خود فکر می کردم یک فیلم دیگر چه معیارهایی می تواند داشته باشد که مورد اقبال قرار بگیرد. من خوشحال بودم که در این کار برای دومین بار با اکبر عبدی همکاری داشتم. کار اولم نمایش “دیوان تئاترال” بود که با او همبازی بودم.
* ولی شخصیت پردازی و قصه پردازی در این فیلم به خوبی وجود نداشت و مخاطب گاهی با نوعی پراکندگی موقعیت ها و مفاهیم در فیلم مواجه می‌شود.
علی توکل نیا: به هرحال بخشی از این فیلم حذف شده است و آنچه که می گویید تا حدی تحت تاثیر همین مساله بوده است. به طور مثال ما از بعضی اشخاص اسم بردیم که اینها حذف شدند درصورتیکه برای فیلم لازم بود. حتی سکانس های شیرین و زیبای فیلم که توانست به رابطه عاطفی بین دختر و پدر کمک کند، ممیزی خورد. ما ابتدا درباره میزان ارتباط اکبر عبدی با دخترش در فیلم پرسیدیم و گفتند اگر در تیتراژ برجسته شود که دختر عبدی است، اشکالی ندارد. با این حال وقتی فیلم تدوین شد، این سکانس ها را حذف کردند. روابط خانواده با وجود این سکانس ها خیلی بهتر بود.
حتی در تیتراژ فیلم المیرا عبدی با طرح شناسنامه‌اش معرفی می شود تا مخاطب متوجه شود که دختر اکبر عبدی است. ما برای برجسته کردن و معرفی المیرا عبدی دوبار تیتراژ را عوض کردیم. اما یکی از صحنه های مربوط به این دو نفر به طور کامل حذف شد. این کار با این حذفیات لطمه خورد و به این دلیل است که شما فکر می کنید نیاز بیشتری به قصه پردازی و شخصیت پردازی داشت.
این فیلم می گوید آدم ها براساس اشتباه در موقعیت هایی قرار می گیرد اما مهم این است که چه تصمیمی در این لحظات می گیرند که به موقع باشد. حاج منصوری شخصی را به جای حاج قربان یک سردار جنگ اشتباه می گیرد، حاج منصوری صادق نیست و به نوعی می خواهد سوء استفاده کند. زمانیکه دختر پیام می دهد که پدرش حاج قربان نیست و با عکس اشتباه گرفته شده، حاج منصوری به خاطر هزینه هایی که برای مراسم کرده است، کوتاه نمی آید و پسرش هم مثل خودش است و در صحنه هایی می بینیم که چندان روراست نیست.
*بعضی از بازی ها هم کلیشه ای بود و شخصیت ها همان بازی های همیشگی خود را تکرار کرده بودند، به طور مثال مهران غفوریان تقریبا تیپ و نقش همیشگی خود را داشت.
علی توکل نیا: من با نظر شما مخالفم. مهران غفوریان در این فیلم بازی متفاوتی را از خود نشان داد. البته باید در نظر گرفت که مهران غفوریان است و نمی توان او را از خصوصیات و ویژگی های خود جدا کرد و اتفاقا با همین شرایط فیزیکی و بیانی شیرین است. با این حال در این فیلم به شکل کنترل شده ای بازی و لحظات شیرینی را هم خلق کرد یا مهران رجبی هم به نظرم بازی متفاوتی داشت و همه از بازی مهران رجبی تعریف کردند.
رجبی: خانمی بعد از دیدن این فیلم به من گفت از فیلم خوشش نیامده چون به نظرش مهران غفوریان آن شخصیت سابق را نداشته پس این نشان می دهد که مهران غفوریان متفاوت بوده است.
علی توکل نیا: استقبال از فیلم هم نشان‌دهنده جذابیت آن بوده است. ضمن اینکه ما تا امروز یک پوستر تبلیغاتی هم در خیابان نداشتیم. هیچ تبلیغات محیطی وجود نداشت. فقط تیزرهای تلویزیونی در تبلیغ کار خیلی موثر بودند که از این بابت از تلویزیون متشکریم.
فیلم هایی که بعد از ما اکران شد چون دولتی بودند، شهرداری در پرداخت درصدی از هزینه آنها شریک بود و حالا در بهترین نقاط تهران بیلبورد دارند فارابی و حوزه هنری هم از فیلم های خود حمایت می کنند. این تنها فیلمی بود که با هزینه بخش خصوصی ساخته شد. تاکید می کنم که اشاره من به سازمان ها و ارگان هایی است که از فیلم و اکران آن حمایت نکردند، نه تلویزیون. بعضی از مسئولان فکر می کنند صرف اینکه یک فیلمی تجاری است، دیگر نباید حمایت شود. به هرحال نیاز است چراغ سالن های سینما روشن بماند و باید به اکران فیلم ها در این زمینه کمک کنند. گاهی فیلم تجاری را به دورترین سالنی که هیچ کس در آن نمی رود، تحویل می دهند و هیچ تدابیر ویژه ای برایش در نظر نمی گیرند.
*این حمایت ها باید به چه صورت باشد؟
علی توکل‌نیا: منظور از حمایت این نیست که چند نسخه کپی و پوزتیو بدهند، حمایت یعنی فرصت مناسب از نظر تبلیغات به فیلم بدهند و اکران آن هم منصفانه باشد یا ظرفیت های صندلی های سالن ها را در نظر بگیرند. مثلا فیلمی 800 صندلی در اختیار دارد اما “جابجا” در سالنی اکران می شود که 170 صندلی دارد و در نگاه کلی 6000 صندلی تفاوت در یک روز است. این فیلم خوب می فروشد الان 23 سینما داریم. تنها درخواست من این است که تبعیض قائل نشوند و از همه فیلم ها حمایت شود. هیچ چیز نباید دولتی باشد بخش خصوصی باید روی پای خوش بایستد اما در ایران بخش خصوصی به حاشیه رانده می شود.
حسن توکل نیا: بله حمایت به این معنا نیست که فقط پوزتیو بدهند بلکه منظور پردیس سینمایی و سالن است اما برای بخش خصوصی فقط شعار می دهند. سود فروش فیلم نسبت به 8 سال پیش بسیار کمتر شده است چون دولت دخالت می کند. حتی بنیاد فارابی هم حاضر است برای اینکه فیلمش بفروشد نصف سود حاضر یا حتی همه آن را بدهد اما فیلمش فروش کند یعنی پولی که باید خرج سالن سینمایی و تجهیزات سالن ها کرد این گونه هزینه می شود. هم اکنون باید سالن ها دیجیتالی شوند چون پوزتیو دیگر صرف نمی کند. این اتفاق باید از چند سال پیش رخ می داد اما فارابی به این مساله اهمیتی نمی دهد هنوز از 50 تا فیلم 5 تا از آنها با نگاتیو گرفته می شود درحالیکه با توجه به تحریم قیمت نسخه های پوزتیو و نگاتیو هم بالا رفته است و همانطور که گفتم استفاده از آنها صرف نمی کند.
ادامه دارد…
