ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
سطوح پرشيب کوهستاني، ضريب جريان سطحي بيش از ?? درصد و بارشهاي خوبي که غالبا در فصل سرد سال متمرکز شده‌اند، حوضه آبخيز کارون بزرگ را به‌صورت طبيعي بسيار آسيب‌پذير کرده است. اما در حقيقت مؤلفه‌هاي انسان‌ساز از قبيل چراي بيش از حد دام، کشاورزي غيراصولي و تغيير کاربري اراضي جنگلي و مرتعي، وابستگي‌هاي معيشتي و سوختهاي هيزمي است که موجب تخريب جنگلها و تنک شدن پوشش گياهي شده، در اثر کاهش نفوذ باران در خاک و افزايش روان‌آبها، پديده فاجعه‌بار فرسايش بيش از حد مجاز خاک(بيش از 20 تن در هکتار در سال) را براي حوضه‌هاي بالادستي اين سدهاي بزرگ برق‌آبي رقم زده است. ماجراي تلخي که سبب مي‌شود سالانه بيش از 200 ميليون تن رسوب وارد مخازن اين سدها شده و اضافه بر خسارتهاي جبران‌ناپذير محيط زيستي، با وارد کردن خسارتهاي مالي هنگفتي شاهد کاهش عمر سدها و نابودي سرمايه‌گذاري‌ها در اثر انباشت رسوبات در پشت آن‌ها باشيم.
البته خسارتهاي محيط زيستي ناشي از اين فرسايشها و رسوبات بر حيات رودخانه‌ها، تالابها و زمينهاي زراعي، تقريبا ? برابر خسارتهاي وارده بر سدها و ارزش سرمايه‌گذاري جهت ايجاد حجم مخازن اين سدها برآورد شده است.
از سوي ديگر فرسايش خاک سبب کاهش تا ?? درصدي توليد محصول در اراضي کشاورزي شده و اين کاهش توليد زمينه و انگيزه دست‌اندازي‌هاي بيشتر جوامع محلي به اراضي مرتعي و زيراشکوب جنگلي را مهيا خواهد کرد.
در اين خصوص يک کارشناس منابع طبيعي مي گويد: متأسفانه تاکنون روند بودجه‌دهي براي انجام اقدامات حفاظتي و پيشگيرانه در بخش‌هاي حفاظت پوشش گياهي و آب و خاک از جايگاه مناسبي در اولويت‌هاي بودجه‌ريزي ملي برخوردار نبوده و روند تحميل خسارتهاي ناشي از ته‌نشت رسوب در مخازن اينگونه سدها شتابي بسيار نگران کننده پيدا کرده است.
به گفته هومان خاکپور، بدون شک يکي از عملي‌ترين راه‌هاي تأمين منابع اعتباري براي کنترل و مقابله با تخريب‌هاي انساني در حوضه‌هاي بالادست و ممانعت از مرگ زودرس و کاهش عمر مفيد اين سدهاي مخزني، اختصاص بخشي از درآمدهاي سالانه اين سدهاي برق‌آبي به اينگونه فعاليت‌هاي پيشگيرانه در بالادست است.
او تاکيد مي کند: در همين راستا تهيه لايحه “اختصاص بخشي از درآمدهاي حاصل از فروش برق نيروگاه‌ها به منظور کنترل و مقابله با عوامل تخريب در حوضه‌هاي بالادست سدهاي مخزني برق آبي” مي‌تواند در شمار مهمترين اولويت‌ها و برنامه‌هاي راهبردي بخش آب و خاک و پوشش گياهي دولت تدبير و اميد براي تقديم به مجلس شوراي اسلامي باشد.
خاکپور به فعالان و متخصصان اين حوزه توصيه مي کند: با مطالبه و پيگيري از طريق رسانه‌ها و نشست‌هاي علمي تخصصي، نهادهاي متولي در دولت را حمايت کنند تا تهيه اين لايحه در رديف اولويت‌هاي کاري آنان قرار گيرد.
بنابراين به نظر مي رسد با تصويب اين لايحه و تأمين منابع اعتباري لازم، بخش اعظمي از اهداف توسعه پايدار در مناطق زاگرسي کشور نيز محقق شده و با کنترل عوامل تخريب از طريق توانمندسازي جوامع محلي و تغيير معيشت، ايجاد تعادل بين وابستگي معيشتي بهره‌برداران و توان توليدي جنگلها و طبيعت، نقش مخرب انسان و دام – به‌عنوان مهمترين عوامل فرسايش و رسوب – کم‌رنگ مي شود.
همچنين با انجام عملياتهاي احيايي و حفاظتي بر پوشش گياهي و عمليات آبخيزداري، اهدافي همچون کنترل رواناب ناشي از بارش در سرشاخه‌ها، حفاظت آب و خاک و سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم در حوزه سدسازي کشور تحقق مي يابد.
