بهبود شاخص های ایران درصنعت گردشگری / سهم۷٫۶ تریلیون دلاری صنعت سفراز اقتصاد جهانی

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش دوسالانه ۲۰۱۷ خود صنعت گردشگری را یکی از زمینه های مطلوب ایجاد اشتغال درکشورها عنوان و اعلام کرده است به ازای ورود ۳۰ گردشگر یک شغل ایجاد می شود. این گزارش نه فقط ایران را رتبه نخست ارزانترین مقصد گردشگری در جهان نام برده است، بلکه از بهبود دیگر شاخص های اقتصادی در کشورمان خبر می دهد.

 

در طول تاریخ، «سفر» به عنوان یک کالای لوکس در جهان شناخته شده است به این مفهوم که تنها قشر مرفه سفر می کردند، اما امروز به لطف کاهش موانع سفر و هزینه های آن، میلیون ها نفر در سراسر جهان سفر می کنند.
علاوه بر کاهش هزینه های سفر، رشد درآمد مردم جهان، افزایش جمعیت طبقه متوسط در بسیاری از بازارهای نوظهور و تغییر نگرش مردم به سفر به شکوفایی صنعت سفر و گردشگری در دنیا کمک کرده است.
مجمع جهانی اقتصاد پیش بینی کرده است در طول سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۳۱ به جمعیت طبقه متوسط جهان سه میلیارد نفر اضافه می شود که بخش عمده این پدیده در کشورهای نوظهور و در راس آنها چین و هند اتفاق می افتاد.
بر اساس گزارش ۲۰۱۷ مجمع جهانی اقتصاد، بازار سفر جهان که در دهه های گذشته در انحصار شمال آمریکا و اروپا بود، اکنون دگرگون شده است.
اگر چه مجمع جهانی اقتصاد پیش بینی می کند، رشد بازار سفر در اروپا و آمریکا در دهه های آینده همچنان ادامه خواهد داشت، اما شتاب رشد آن قابل مقایسه با مناطق دیگر جهان نیست.
بازار کشورهای در حال توسعه و نوظهور نه تنها از نظر جذب گردشگر بزرگ تر می شود، بلکه با ارائه رو به افزایش خدمات گردشگری از سوی این کشورها، به جذابیت آنها به عنوان یک مقصد گردشگری نیز مرتب اضافه می شود.

**چرا کشورها باید به قدرت رقابت خود در صنعت سفر و گردشگری بیفزایند؟
پاسخ مجمع جهانی اقتصاد به این پرسش این است که کیک گردشگری مرتب بزرگ و بزرگ تر می شود. هر سال مردم بیشتری سفر می کنند، به طوری که انتظار می رود تعداد گردشگران جهان تا سال ۲۰۳۰ به ۱٫۸ میلیارد نفر برسد.
بر اساس این گزارش ، رشد صنعت سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۶ برای ششمین سال پیاپی بر اقتصاد جهان تاثیر مثبت گذاشته و انعطاف پذیری خود را در مواجهه با بی ثباتی ژئوپلیتیکی و ناپایداری های اقتصادی نشان داده است.
بر همین اساس، سهم صنعت سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۶ از اقتصاد جهانی معادل ۷٫۶ تریلیون دلار بود که ۱۰٫۲ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل داد و ۲۹۲ میلیون شغل ایجاد کرد.
همچنین در سال گذشته میلادی از هر ۱۰ شغل ایجاد شده در جهان، یک شغل را صنعت سفر و گردشگری ایجاد کرده است.
براساس این گزارش، تعداد گردشگران جهان در سال ۲۰۱۶ به ۱٫۲ میلیارد نفر رسید که ۴۶ میلیون نفر نسبت به سال ۲۰۱۵ افزایش داشته است.
همچنین، از دهه ۱۹۸۰ تا کنون تردد هوایی هر ۱۵ سال دو برابر شده است، روندی که انتظار می رود ادامه پیدا کند. در سال ۲۰۱۶ تقریبا چهار میلیارد نفر در جهان با هواپیما سفر کردند عددی که انتظار می رود تا سال ۲۰۳۵ به ۷٫۲ میلیارد نفر برسد.
بر اساس تحقیقات مجمع جهانی اقتصاد، به ازای هر ۳۰ گردشگر جدیدی که وارد یک کشور می شود، یک شغل جدید ایجاد می شود و تا به امروز تعداد زنان شاغل در بخش سفر و گردشگری جهان تقریبا دو برابر سایر بخش ها بوده است.
بنا به پیش بینی مجمع جهانی اقتصاد، انتظار می رود رقم های یاد شده در ۱۰ سال آینده نیز افزایش یابد.

**جایگاه صنعت گردشگری در ایران
صنعت گردشگری در ایران پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و لغو تحریم های هسته ای رشد مثبتی را تجربه کرد.
بر اساس شاخص «در اولویت قرار داشتن صنعت گردشگری» مجمع جهانی اقتصاد، رتبه ایران در میان ۱۳۶ کشور، از ۱۳۰ در سال ۲۰۱۵ به ۱۱۷ در سال ۲۰۱۷ ارتقا پیدا کرده است. یعنی در مقایسه با ۲ سال گذشته، اکنون ایران برای گردشگری اهمیت بیشتری قائل است.
«زهرا احمدی‌پور» معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور اواخر اردیبهشت امسال در مصاحبه با یک پایگاه خبری داخلی گفت: پس از روی کار آمدن دولت روحانی و امضای برجام رشد صنعت گردشگری ایران سرعت گرفت و اکنون ایران یکی از ۱۰ مقصد نخست دنیا برای گردشگرهاست.
به گفته وی، گردشگران خارجی دیگر نگران ورود به ایران نیستند و این مهم هم از طریق تعاملاتی که در سیاست خارجی ایران انجام شد و هم از طریق تلا‌ش‌هایی که خود رئیس جمهوری داشتند، محقق شد.
احمدی پور اضافه کرد: دولت تمام تلاش خود را برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری به کار گرفته است. تا سال ۹۲ در کل کشور ۱۲۵ هتل چهار و پنج ستاره داشتیم که در طول ۳ سال گذشته ۳۰ هتل به این تعداد اضافه شده است و ۲۵ هتل دیگر نیز تا پایان سال ۹۶ به این تعداد اضافه می‌شود.
به گفته وی، بحث بازسازی ناوگان هوایی و بوم گردی نیز به کمک توسعه صنعت گردشگری آمده است.
وی افزود: در سال گذشته ۲۳۷ میلیون دلار صادرات صنایع دستی به غیر از فرش و زیورآلات داشتیم که اگر تجارت چمدانی و خریدی که توسط گردشگران خارجی انجام می‌شود را به آن اضافه کنیم این مبلغ سه یا چهار برابر افزایش خواهد داشت.
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، شاخص کلی قابلیت رقابت در صنعت سفر و گردشگری برای ایران از ۹۷ در سال ۲۰۱۵ به ۹۳ در سال ۲۰۱۷ بهبود یافته است.
شاخص اخیر خود از ۱۴ زیرشاخص محیط کسب و کار، امنیت، بهداشت، منابع انسانی و بازار کار، آمادگی به لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات، در اولویت قرارداشتن سفر و گردشگری، آزادی های بین المللی، رقابت پذیری به لحاظ قیمت، پایداری محیطی، زیرساخت های هوایی، زیرساخت های زمینی و بندری، زیرساخت خدمات گردشگری، منابع طبیعی و منابع فرهنگی تشکیل شده است.
علاوه بر بهبود زیر شاخص در اولویت قرارداشتن سفر و گردشگری در ایران، وضعیت کشورمان در زیرشاخص محیط کسب و کار در میان ۱۳۶ کشور از ۱۱۹ در سال ۲۰۱۵ به ۷۹ در سال ۲۰۱۷ ارتقا یافته است.
همچنین وضعیت ایران در زیر شاخص های امنیت از ۹۶ به ۸۷ ، منابع انسانی و بازار کار از ۱۱۴ به ۱۰۵، آمادگی به لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات از ۹۸ به ۹۴، آزادی های بین المللی از ۱۱۶ به ۱۰۹، زیرساخت های هوایی از ۹۳ به ۸۹، زیرساخت های زمینی و بندری از ۷۶ به ۷۵ و زیرساخت های خدمات جهانگردی از ۱۱۹ به ۱۱۶ بهبود پیدا کرده است.
در زیر شاخص رقابت پذیری به لحاظ قیمت، ایران در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ رتبه نخست را در میان ۱۳۶ کشور به دست آورده و ارزانترین مقصد گردشگری شناخته شده که خود یک مزیت نسبی است.
در زیرشاخص بهداشت وضعیت کشورمان در طول ۲ سال گذشته تغییری نکرده و جایگاه نود و سومی را حفظ کرده است.
متاسفانه در برخی زیرشاخص ها نیز وضعیت ایران بهبود نداشته است. این وضعیت در زیرشاخص پایداری محیطی با پسرفت شاخص از ۱۱۵ به ۱۱۹، منابع طبیعی از ۹۸ به ۱۰۰ و منابع فرهنگی از ۳۷ به ۳۸ قابل مشاهده است.

**تلاش کشورها برای سهم گیری از بازار جهانی سفر و گردشگری
امروزه دولت ها در سراسر جهان درک کرده اند که مانع تراشی برای سفر، مملکت را امن تر نمی کند، بلکه مانع رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و کاهش سطح تحمل مردم می شود.
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود به کشورها توصیه کرده است، «پل بسازید، دیوار نکشید»
بر اساس این گزارش دوسالانه ، ۱۵ کشور که اغلب آنها جزو کشورهای نوظهور و در حال توسعه هستند، موفق شده اند در ۲ سال گذشته، شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری خود را بین پنج تا ۱۳ پله بالا ببرند و صنعت گردشگری خود را با سرعت بیشتری نسبت به سایر کشورها بهبود بخشند.
این کشورها شامل ژاپن با پنج پله، آذربایجان با ۱۳ پله، تاجیکستان با ۱۲ پله، ویتنام با هشت پله، رژیم صهیونیستی با ۱۱ پله، الجزایر با پنج پله، بوتان با ۹ پله، گابن با پنج پله، کره جنوبی با ۱۰ پله، مصر با ۹ پله، پرو با هفت پله، هند با ۱۲ پله، مکزیک با هشت پله، چاد با ۶ پله و آلبانی با هشت پله ارتقای شاخص است.
این امر نشان می دهد کشورهای در حال توسعه و نوظهور با بهبود قدرت رقابت خود به سرعت در حال افزایش قابلیت هایشان در صنعت سفر و گردشگری هستند تا برای جذب و پذیرایی از میلیون ها گردشگر جدیدی که در دهه های آینده برای نخستین بار به کشورشان می آیند، آمادگی داشته باشند.

**ضرورت توجه ویژه به صنعت گردشگری
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش امسال خود تاکید کرده است، در دوره ای که نرخ بیکاری در بسیاری از کشورهای جهان رو به افزایش است، صنعت سفر و گردشگری می تواند محرک رشد باشد و این پتانسیل را دارد که نقش کلیدی در ایجاد فرصت های شغلی با کیفیت بازی کند.
مجمع جهانی اقتصاد همچنین با توجه به اینکه معمولا ۳۰ درصد صادرات خدمات جهان و گسترده ترین طیف محصولات صادراتی در بسیاری از کشورهای نوظهور مربوط به صنعت گردشگری است، این صنعت را یک موتور اشتغال آفرین بی نظیر دانسته است.
توجه به صنعت سفر و گردشگری و تقویت زیرساخت های آن می تواند برای ایران که از مشکل بیکاری به ویژه بیکاری جوانان رنج می برد، بسیار مفید باشد.
صندوق بین المللی پول، نرخ بیکاری ایران در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ را به ترتیب ۱۰٫۸ و ۱۱٫۳ درصد اعلام و برآورد کرده است این رقم امسال به ۱۱٫۲ درصد برسد.
برخی کشورهای همسایه ظرف ۲ سال گذشته توانسته اند وضعیت صنعت گردشگری خود را به طور چشمگیری بهبود بخشند و سهم آن در تولید ناخالص داخلی را افزایش دهند.
کشور آذربایجان یکی از کشورهایی است که شاخص کلی رقابت پذیری سفر و گردشگری آن در مقایسه با ۲ سال پیش، ۱۳ پله بالاتر رفته و از ۸۴ به ۶۱ رسیده است.
آذربایجان توانسته است تنها ظرف ۲ سال زیرساخت های حمل و نقل هوایی، زمینی و بندری و نیز زیرساخت های خدمات گردشگری خود را به طور چشمگیری بهبود بخشد به طوری که رتبه آن در زیرساخت های حمل و نقل هوایی از ۸۴ به ۷۷ ، زیرساخت های حمل و نقل زمینی و بندری از ۶۵ به ۴۹ و در زیرساخت های خدمات گردشگری از ۹۳ به ۸۹ بهبود پیدا کرده است.
همچنین این کشور با بهبود جایگاه خود در زیرشاخص های بهداشت از ۴۴ به ۳۷، پایداری محیطی از ۹۴ به ۸۱ و آزادی های بین المللی از ۱۰۷ به ۷۷ رشد چشمگیری را در ۲ سال گذشته تجربه کرده است.

**بررسی تطبیقی
در حالی که بر اساس شاخص کلی قابلیت رقابت پذیری در صنعت سفر و گردشگری، ایران نود و سومین کشور در میان ۱۳۶ کشور جهان است، برخی کشورهای منطقه خاورمیانه وضعیت بهتری نسبت به ایران دارند.
امارات متحده عربی با رتبه ۲۹، قطر با رتبه ۴۷، بحرین با رتبه ۶۰، رژیم صهیونیستی با رتبه ۶۱، عربستان سعودی با رتبه ۶۳ و عمان با رتبه ۶۶ در جایگاه بهتری نسبت به ایران قرار دارند.
امارات متحده عربی که سرآمد کشورهای منطقه به لحاظ شاخص قابلیت رقابت پذیری در صنعت سفر و گردشگری است، در تمامی زیرشاخص ها به جز رقابت پذیری به لحاظ قیمتی و منابع فرهنگی وضعیت به مراتب بهتری از ایران دارد.
در حالی که ایران در زیرشاخص در اولویت قرار داشتن سفر و گردشگری نمره ۳٫۶ را به دست آورده است، نمره امارات در این زیرشاخص ۵٫۱ بوده و در ردیف کشورهایی است که اهمیت بالایی به توسعه صنعت گردشگری می دهند.
همچنین در زیرشاخصهای حمل و نقل هوایی و خدمات گردشگری نیز امارات به ترتیب با به دست آوردن نمره های ۵٫۸ و ۵٫۴ وضعیت بسیار بهتری نسبت به ایران دارد.
به گزارش ایرنا، جمهوری اسلامی ایران نیز می تواند با توجه به لغو تحریم ها و پیوستن آن به بازار جهانی، با اولویت بخشی به گسترش صنعت گردشگری، توسعه آن در سالهای آینده هدفگذاری کند.
در قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۶ معادل ۱۲ درصد برآورد شده و برنامه ریزی شده است در سال ۱۴۰۰ به ۶٫۸ درصد برسد.
بر اساس این برنامه، قرار است ارزش تولید ناخالص داخلی از ۲ هزار و ۹۵ هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ به سه هزار و ۷۸ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ برسد.
میانگین نرخ رشد بخش حمل و نقل در طول سال های برنامه توسعه ششم (۱۴۰۰-۱۳۹۶) ۳٫۸ درصد و میانگین نرخ رشد بخش ارتباطات ۴٫۱۹ درصد پیش بینی شده است.
اکنون باید منتظر شد و دید، صنعت سفر و گردشگری در پایان برنامه یاد شده که مقارن با پایان کار دولت یازدهم است، چه سهمی از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص خواهد داد.