ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
۱۳ تیر روز ملی دماوند است؛ روزی که نام گنبد گیتی ایران «قله دماوند» در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و امروز ۱۲ سال از آن می‌گذرد. گذشته از این، در روز سیزدهم ماه تیر، جشن تیرگان در دامنه‌های دماوند و در منطقه دماوند برپا می‌شود. تیرگان جشنی باستانی است که هر سال برای گرامیداشت «تیشتر» فرشته باران‌آور که در نبرد با خشکسالی پیروز شده، برگزار می‌شود. شاید به همین دلیل در گذشته این جشن با مراسمی مانند آب‌پاشی، فال کوزه و پختن شیرینی همراه بوده است. اما روایت معروف‌تر دیگری از این جشن وجود دارد:
«در این روز آرش کمانگیر بالای کوه دماوند رفته و تیر معروفش را پرتاب کرده است. تیر کوه و در و دشت را پشت سر گذاشته تا در کنار رودخانه جیحون بر تنه درخت گردویی نشسته. از آن پس آنجا را مرز ایران و توران تعیین کرده‌اند و هر سال به یاد آن جشن می‌گیرند.»
تیرگان
جشن تیرگان در مناطق مختلف ایران در یک تاریخ برگزار نمی‌شود؛ در مازندران تیرگان به «تیرماه سیزده شو» معروف است و در شب سیزدهم آبان جشن گرفته می‌شود. در اردهال، تیرگان را در سیزدهم مهرماه جشن می‌گیرند و اهالی مهدی‌شهرِ سنگسر، این جشن را با نام «تیر مو ای سیزده» در روز بیست و دوم آبان برگزار می‌کنند. ارمنی‌های ساکن اصفهان نیز تیرگان را در روز سیزدهم ژانویه جشن می‌گیرند. بر اساس گاهشمار یکپارچه دین‌های ایران تاریخ برگزاری جشن تیرگان دهم تیر ماه است و در شهر فراهان نیز مردم روز اول تابستان را در ستایش گندم و به عنوان جشنی برای برداشت گندم برگزار می‌کنند. اما جالب این است که بدانید «انجمن کوهنوردان ایران» و «انجمن دوستداران دماوندکوه» این جشن پر اهمیت را در روز سیزدهم تیر ماه در شهر رینه، در نزدیک‌ترین نقطه به قله دماوند با نام «جشن تیرگان» و «روز ملی دماوند» برگزار می‌کنند.
جشن تیرگان در دامنه دماوند
قله دماوند در تاریخ سی تیر ماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و از آن پس، روز ۱۳ تیرماه هر سال به عنوان روز ملی دماوند شناخته می‌شود. در این روز، هر سال صدها نفر از دوستداران محیط زیست و علاقه‌مندان به آداب کهن و ادبیات اساطیری ایران دور هم جمع می‌شوند و مراسم جشن تیرگان و روز ملی دماوند را در شهر کوچک رینه مازندران برگزار می‌کنند.
دماوند پرشکوه ایران زمین
دماوند پیش از این‌که برای ما ایرانیان بلندترین قله کشور با ۵۶۷۱ متر ارتفاع باشد، نماد شکوه و عظمت است. عظمتی که در اساطیر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و در ادبیات و فرهنگ کشور ما مظهر پایداری است، به‌طوری که در هنر و ادبیات فارسی در ستایش زیبایی آن آثار بسیاری خلق شده است.
دماوند در شاهنامه
دماوند در اساطیر ایرانی مرکز جهان و جایگاه میترا و گیومرد، نخستین انسان، پنداشته می‌شود. جمشید سوار بر گردونه‌ای که دیوان آن را می کشیدند، سفری هوایی از دماوند به بابل داشته و ضحاک در دماوند به جمشید تاخته است. فریدون در روستایی نزدیک دماوند به دنیا آمده؛ زیرا مادرش به آنجا پناه برده بوده. در اساطیر ایران ضحاک تا پایان جهان در دماوند زندانی است. منوچهر در دماوند زاده شده و آرش کمانگیر تیرش را از کوه دماوند پرتاب کرده. دیو سپید در دماوند مسکن دارد. دخترش در صخره‌های آن زندگی می‌کند و سرگرم نخ ریسی است. اژدها در شاهنامه فردوسی نیز در نزدیکی همین کوه در خواب به رستم برمی‌خورد. و بخار گوگرد که از این قله بلند می‌شود نفس این اژدها است. در شاهنامه، پهلوانان برای پیدا کردن شاهی شایسته به این کوه می‌روند تا کسی را که گفته می‌شود «فَره شاهی» دارد پیدا کنند.
دماوند در شعر ملک‌الشعرای بهار
دماوند بعد از شاهنامه فردوسی به یک نماد فرهنگی تبدیل می‌شود. در دوران معاصر «دماوندیه» معروف‌ترین شعری است که درباره دماوند اسطوره‌ای در ادبیات فارسی توسط ملک‌الشعرای بهار سروده شده است. شاعر در این شعر، دماوند اسطوره‌ای را مخاطب خود قرار می‌دهد، با او حرف می‌زند و از جور زمانه و مردم گله می‌کند.
ملک‌الشعرای بهار دماوند را مانند خودش خسته از مردم توصیف می‌کند و می‌گوید: «تا چشم بشر نبیندت روی/ بنهفته به ابر، چهر دلبند/ تا وارهی از دم ستوران/ وین مردم نحس دیو مانند…»
