چطور روس ها را به ایران بیاوریم؟

ویزای گروهی ایران و روسیه قرار بود در سال ۲۰۱۸ لغو شود اما هنوز خبری نشده است. یک عضو جامعه تورگردانان ایران معتقد است اگر ویزای گروهی دو کشور لغو شود، برنده آن ایران خواهد بود؛ چرا که روس های بیشتری به ایران سفر خواهند کرد.
تحقیقات نشان می دهد، شهروندان روسیه حداقل دو تا سه بار در سال به خارج از کشور سفر می‌کنند. بیش از ۴۵ درصد روس ها ترجیح می‌دهند به سواحل دریا سفر کنند. ترکیه و مصر از جمله کشورهایی هستند که روس ها تمایل بیشتری به آن ها نشان می دهند؛ هم ساحل دارند و هم ارزان هستند. این دو فاکتور برای گردشگران روس اهمیت زیادی دارند. روس ها با ۳۵۰ دلار می توانند یک هفته در سواحل مصر تفریح کنند و همه امکانات رفاهی را در اختیار داشته باشند.
زمانی هم که ترکیه و روسیه وارد تنش سیاسی شدند و به دستور ولادیمیر پوتین، سفر گردشگران روس به ترکیه متوقف شد، روس ها راهی سواحل بلغارستان شدند، ساحلی نزدیک به روسیه و مهم تر از آن ارزان. همان موقع ایران تلاش های جدی تری را برای جذب گردشگران روس آغاز کرد اما چندان موفق نبود. با آن که بین ایران و روسیه پروازهای مستقیم برقرار شد اما برنده این مسیر روس ها بودند. سفیر روسیه همان موقع گفت که سفارتخانه این کشور در ایران روزانه ۸۰۰ تا ۹۰۰ روادید برای ایرانی‌ها صادر می‌کند و بعضی روزها آن‌قدر درخواست زیاد است که راننده‌ها و بسیاری از دیپلمات‌ها هم به بخش کنسولی کمک می‌کنند. برپایه اطلاعاتی که سفیر این کشور داده بود در سال ۲۰۱۶ بیش از ۶۳ هزار ایرانی از روسیه بازدید کرده بودند.
لوران جاگاریان، سفیر روسیه در تهران درباره کمک های این کشور در ترغیب گردشگران روس برای سفر به ایران، گفته بود: ما نمی‌توانیم به زور گردشگران را به ایران بفرستیم. ایران کشوری باستانی و تاریخی است، ولی اینجا محدودیت‌هایی وجود دارد. این محدودیت‌ها باعث می‌شود که روس‌ها، کشورهایی چون تایلند، امارات، اروپای جنوبی و ترکیه را ترجیح دهند. ما این محدودیت‌ها را درک می‌کنیم و آن را رعایت کرده و به آن احترام می‌گذاریم، ولی گردشگران ما ترجیح می‌دهند به جای دیگری سفر کنند.
با این وجود، مصطفی سروی، عضو هیات مدیره جامعه تورگردانان ایران و نایب رییس دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران که در بازار روسیه فعال است، اعتقاد دارد: روسیه را نباید رها کرد، فقط به این دلیل که در ایران نمی توانند ساحل و آفتاب داشته باشند.
پیشنهاد او تمرکز ایران روی حاجی ها، مسلمانان و ورزشکاران روس و معرفی گردشگری غذا به عنوان یک محصول در روسیه است.
سروی در گفت‌وگوی آن‌لاین با محمدابراهیم لاریجانی ـ مدیرکل پیشین بازاریابی و تبلیغات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ یادآور می شود که روس ها حساسیت های تحریمی و سیاسی اروپایی ها را در برابر ایران ندارند. ضمن این که مسمانان زیادی در شرق این کشور زندگی می کنند که برعکس مسلمانان چین، مرفه تر هستند. در نتیجه روسیه فضای بیشتری برای کار دارد.
او می گوید: بازار روسیه را باید به چند بخش تقسیم کرد؛ اگر به خاطر محدودیتها نمی توان به روس ها خدمات آفتاب و ساحل داد اما میتوان روی گردشگری حلال، ترانزیت حج و عمره و گردشگری غذا کار کرد. ما همیشه به حاجی های اندونزی و مالزی فکر کرده ایم، حتی «عمره پلاس» برای آن ها طراحی شد، اما هرگز به حاجی های روسیه فکر نکرده بودیم.
این تورگردان اضافه می کند: قبل از کرونا یکی از آژانس های ایران، تور گردشگری غذا برای روس ها طراحی کرد که می توانستند با ۱۰ دلار هر غذایی را بخورند، این عدد برای روس ها شوخی است. این ایده با توجه به شرایطی ارزی برای گردشگری کارآمد است.
سروی به ظرفیت ایران در برگزاری اردوهای ورزشی اشاره می کند و می افزاید: روسیه کشور سردی است و کمپ های ورزشی خود را در ترکیه برپا می کند، آن ها دنبال این هستند که اردوهای ورزشی را در شرایط آب و هوایی بهتری برگزار کنند. این گروه از روس ها که دنبال آفتاب و نوشیدنی الکلی نیستند، اتفاقا ما می توانیم با هزینه کمتری محل برپایی اردوهای ورزشی روس ها باشیم. ایران به لحاظ ارتفاع، کشور مناسبی برای برپایی اردوهای ورزشی است که متاسفانه مغفول مانده است.
عضو هیات مدیره جامعه تورگردانان ایران به لغو روادید گردشگری ایران و روسیه هم اشاره می کند و می گوید: روسیه فضای کار زیادی دارد. بخش خصوصی باید تصمیم بگیرد در این بازار کار کند. وقتی روس ها روی ایران کار کنند، طبیعی است که گردشگری خروجی شکل می گیرد و ایرانی های بیشتری به این کشور سفر می کنند، در آن شرایط روس ها شاکی نمی شوند چرا اینقدر ایرانی می آید و ما به ایران نرفتیم. معتقدم حتی اگر ویزای روسیه ۴۰۰ دلار هم شود به هر حال بخشی از ایرانی ها به این کشور سفر میکنند، روسیه گردشگران خود را دارد. اما برخلاف دیدگاهی که در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وجود دارد فکر می کنم اگر ویزای گروهی دو کشور لغو شود، ورود روس ها به ایران آسان تر خواهد شد و برنده این بازی ایران خواهد بود.
سروی به تجربه روسیه در گردشگری و سرعت رشد این کشور اشاره می کند و ادامه می دهد: بعد از تغییر ساختار سیاسی که در این کشور شکل گرفت، روسیه روی چند وجه متمرکز شد تا گردشگری را ارتقاء داد و به رتبه نهم جهان دست یافت. برای کشوری که همواره روی صنعت خودروسازی متمرکز بود رسیدن به چنین جایگاه در گردشگری، حائز اهمیت است. روسیه برنامه ۱۰ ساله ای را نیز تدوین کرد که در آن به جزئیاتی مثل گشت های توریستی توجه نشان داد، به طوری که توریست با چهار گشت، در جریان تاریخ کامل روسیه قرار می گیرد، تجربه ای که ما در کشورمان نداریم و توریست ها در گشت ها فقط به تاریخ صفوی و هخامنشی محدود می شوند. روس ها روی توریسم پذیری متمرکز شدند و شبکه راشاتراول را برای معرفی و تبلیغ گردشگری تاسیس کردند. سفارتخانه های خود را در همه کشورها فعال و مجاب کردند که در جریان برنامه ۱۰ ساله مسوولیت هایی برای تبلیغ سفر به روسیه داشته باشند. روی رویدادهای ورزشی متمرکز شدند و میزبانی چند رویداد جهانی را گرفتند، درحالی که ما یک رویداد ورزشی خاورمیانه را با کج سلیقگی از دست دادیم. روسیه ۲۵ اثر ثبت جهانی دارد که ۱۵ اثر فرهنگی و ۱۰ اثر دیگر طبیعی است، روی معرفی این آثار متمرکز شد، درحالی که ما در هیچ دوره ای برنامه ای برای معرفی اثار جهانی خود نداشتیم.
وی اضافه می کند: کشوری مثل روسیه که مردم آن به نسبت ایرانی ها تسلط کمی روی زبان انگلیسی دارند و به ندرت در این کشور تابلویی به زبان انگلیسی دیده می شد، به انگیزه جام جهانی فوتبال برای تغییر تابلوها هزینه کرد و برنامه ۱۰ ساله آن باعث شد هرکسی که به بخش گردشگری این کشور وارد می شود، روی یک برنامه مشخص و مدون جلو برود. روسیه با این رویه تا سال ۲۰۲۴ به رده پنجم کشورهای جهان می رسد.
محمدابراهیم لاریجانی، مدیرکل پیشین بازاریابی و تبلیغات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در مقام کارشناس، این گفت و گو را مدیریت می کرد، در ادامه این بحث، با تاکید بر لزوم ادامه دکترین شرق در بازاریابی گردشگری، درباره توجه به بازارهای غیراروپایی از جمله روسیه، به انتقادهایی که نسبت به این دیدگاه وجود دارد، اشاره می کند و می گوید: مردم فکر می کنند اروپا تنها بازار هدف گردشگری است، اما مگر چند نفر از اروپا به ایران سفر می کنند. از آلمان کمتر از ۲۰ هزار نفر، از اتریش کمتر از ۱۲ هزار نفر و از اسپانیا حدود ۴ هزار نفر. مجموع ۳۰ کشور اروپایی ۱۵۰ هزار نفر توریست در ایران دارند، درحالی که روسیه همین حالا که ما هیچ کاری روی بازار آن نکرده ایم، سالانه ۵۰ هزار مسافر به ایران می فرستد. روسیه به تنهایی چهار برابر آلمان توریست به ایران می دهد. چین همین الان ۷۰ هزار توریست می فرستد که به اندازه ۵ کشور اروپایی می شود. در دوران بسیار خوب گفت و گوی تمدن ها تعداد گردشگران اروپایی شاید به عدد ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار نفر رسیده باشد، درحالیکه ترکمنستان ۴۰۰ هزار مسافر و گردشگر به ایران وارد می کند، یا ارمنستان، آذربایجان، قزاقستان و یا عمان عدد خوبی از گردشگر را در ایران دارند. مردم فکر نکنند از آلمان و اروپا ۱۰ میلیون نفر توریست می آید و ما به روسیه ۵۰ هزار نفری چسبیدهایم. همین اشتباه محاسباتی را در برنامه ر یزی ها نیز داریم.
لاریجانی ادامه می دهد: دلیل سوق پیدا نکردن تورگردان های قدیمی به بازارهای شرق مثل روسیه به این معنی نیست که این کشورها اقتصادی نیستند.
سروی این بحث را ادامه می دهد: ما فکر می کنیم اگر توریست اروپایی به ایران بیاید، خیلی شکیل تر از توریست مالزیایی و یا چینی است. درحالی که چینی ها بیشترین هزینه را در مقصد می کنند و بهترین خدمات را می خواهند. زمانی اروپایی ها در ایران صنایع دستی می خریدند اما الان یک آهن ربای در یخچال نمی خرند. راهنماهای ما هم از توریست های اروپایی دل خوشی ندارند، چون دیگر از این توریست ها حاشیه درآمدی ندارند.
او درباره تمرکز گروهی از تورگردان های ایرانی در بازارهای اروپایی و استقبال نکردن از کشورهای شرقی، اظهار می کند: تغییر رویکرد به هر حال سخت است. ما بازارهای خوبی مثل چین، مالزی و اندونزی داریم که کسی به آن ها توجه نمی کند. زمانی در اندونزی اشتیاق زیادی برای سفر به ایران بود؛ می پرسیدند چرا “ماهان” از مجوز پرواز به این کشور استفاده نمی کند. در واقع ما مجوز پرواز به کشوری را گرفته بودیم که سالی چند پرواز فصلی برقرار می کرد، چون مشتری نداشت.
سروی ادامه می دهد: وزارت تجارت ترکیه اخیرا اعلام کرده است در سال گذشته حجم تجارتش با کشورهای افریقایی ۱۸۰ درصد افزایش یافته است. وقتی مسیر پروازی مستقیمی با کشوری برقرار می شود حجم تراز تجارت با آن کشور نیز افزایش می یابد. ما درحال حاضر به هیچ یک از کشور های افریقایی پرواز مستقیم نداریم و فکر می کنیم همه افریقایی ها ندار هستند و مشکل تامین غذا دارند، درحالی که این کشورها نه تنها توریست پذیر هستند که گردشگران خوبی هم دارند. تا به حال در کشوری مثل تونس چه کار کرده ایم، فقط توریست فرستادیم. الجزایری ها بسیار علاقمندند به ایران بیایند، اما در این کشور چه کرده ایم. اگر به بعضی از این کشورها پرواز مستقیم برقرار شود، هم تعاملات توریستی خواهیم داشت هم تبادلات تجاری مان افزایش می یابد.