بازدید سالانه بیش از ۱۵۰ هزار گردشگر از جنگل ابر شاهرود در استان سمنان و آثار تخریبی حضور این تعداد از افراد و خودروها در منطقه‌ای که بخشی از جنگل‌های هیرکانی به شمار می رود، نیازمند ساماندهی و ایجاد تغییرات بنیادین در شیوه پذیرش گردشگر است.
منطقه نمونه گردشگری جنگل ابر در ۴۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان شاهرود و در دامنه‌های رشته کوه البرز در مرز استان‌های سمنان و گلستان قرار گرفته است. این منطقه که از گذشته با نام جنگل ابر شناخته می شود، به دلیل دارا بودن چشم اندازهای طبیعی و منحصر به فرد ، هر ساله پذیرای هزاران گردشگر از سراسر کشور است.
جنگل‌هایی با گونه های متنوع درپایین دست و مراتع و چمنزارهای سرسبز در ارتفاعات به همراه منظره زیبای ابرهایی که زیر پای گردشگران دامن می‌گستراند سبب تمایز این منطقه با بسیاری دیگر از نقاط جنگلی ایران شده است.
جنگل ابر که ۳۵ هزار هکتار وسعت دارد، بخشی از جنگل های باستانی هیرکانی است که در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو در ۱۴ تیر۹۸ در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.این جنگل همچنین در سال ۸۹ در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسید و در سال ۹۴ با تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست، منطقه حفاظت شده اعلام شد.
در یک دهه گذشته به دلیل تلاش های بسیار مردم و مسوولان محلی برای معرفی جنگل ابر به دیگر هموطنان ، به تدریج بر تعداد بازدیدکنندگان این منطقه افزوده شد. اما در کنار رونق گردشگری ، حضور و ورود بی رویه خودروهای شخصی به داخل جنگل به همراه آثار تخریب درختان و مراتع و به جای گذاشتن زباله به زنگ خطری برای حیات این جنگل باستانی تبدیل شد.
مردم و مسوولان شهرستان شاهرود همگی بر این باورند که باید برای ساماندهی گردشگری در جنگل ابر تدبیری اندیشید. موضوعی که در ابتدا به تغییر نگاه در شیوه بازدید از این اثر جهانی نیاز دارد.
جنگل ابر را به چشم یک موزه ببینیم
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شاهرود بر ضرورت این تغییر نگاه تأکید و ابراز کرد: باید نگاه گردشگران به جنگل ابر، از محلی برای کباب‌خوری، به تماشای یک موزه و مکان طبیعی تغییر کند.
حمیدرضا حسنی با بیان اینکه سالانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن از جنگل ابر دیدن می کنند، افزود: حضور این تعداد گردشگر خسارت های بسیاری به همراه دارد، در حالی که جنگل ابر که یکی از بازماندگان عصر یخبندان است، نباید مکانی برای آتش روشن کردن ، قطع درختان و کندن بوته ها ، آویزان کردن تاب از شاخه ها و ریختن زباله باشد بلکه باید به محلی برای پیاده‌روی و تماشای منظره‌های زیبای خدادادی تبدیل شود.
وی به آسیب خودروهای ورودی به جنگل نیز اشاره کرد و گفت: عده ای بر این باورند که تنها حضور خودروهای آفرود تخریب بسیاری برای جنگل به دنبال دارد درحالی که علاوه بر آن‌ها ، برخی می خواهند با پراید هم تا نوک قله کوه بروند و بنابراین عبور هرگونه خودروی شخصی حیات جنگل را در معرض تهدید قرار می‌دهد.
جنگل ابر مستعد سرمایه گذاری است
رییس اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شاهرود جذب سرمایه‌گذار را یکی از راهکارهای ایجاد تغییر در شیوه گردشگری جنگل ابر دانست و گفت : یکی از پیشنهادهای مطرح شده ساخت و نصب تله‌کابین در منطقه ای خارج از عرصه و حریم جنگل های هیرکانی برای جلوگیری از ورود خودروها به داخل جنگل است.
حسنی ادامه داد : نصب تله کابین در نقاط خارج از محدوده ثبت جهانی ، نه تنها برای این منطقه آسیبی ندارد بلکه باعث می‌شود گردشگران بدون خودرو و با کمترین وسیله همراه به جنگل وارد شوند و از خدمات ارایه شده در همان محل بهره ببرند. بنابراین ، نه تبری وارد و نه شاخه ای قطع می‌شود.
وی با بیان اینکه به باور عموم مردم همه جنگل ابر در زمره جنگل های هیرکانی است ، اظهار داشت : بخش‌هایی از این منطقه که مختصات آن به طور دقیق مشخص شده ، به عنوان جنگل‌های هیرکانی لکه‌گذاری شده و باقی آن خارج از محدوده ثبت جهانی است.
حسنی همچنین با اشاره به تلاش فرماندار و نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی برای جذب سرمایه‌گذار، یادآور شد: منطقه نمونه گردشگری جنگل ابر و همچنین قطری از گذشته دارای تأسیسات گردشگری مردمی شامل اقامتگاه‌های بوم گردی و خانه‌های مسافر است.
وی با تأکید بر اینکه باید خدمات اقامتی و رفاهی پیش از ورود به جنگل به گردشگران ارایه شود ، اضافه کرد : برای ساخت یک مجتمع رفاهی سرمایه‌گذاری بزرگی در منطقه انجام می‌شود که تاکنون زمین مناسب به سرمایه گذار تحویل شد و قرار است طرح آن به زودی اجرا شود.
تأسیسات گردشگری وارد جنگل های هیرکانی نمی شود
فرماندار شاهرود ضمن تأکید بر ضرورت حفظ جنگل ابر از آسیب ، اظهار داشت : ساخت تأسیسات گردشگری مانند تله کابین و یا مجموعه های رفاهی و خدماتی بر اساس قانون و ضوابط انجام می‌شود.
نادر فخری با بیان اینکه پیشنهاد نصب تله کابین از سوی وزیر میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی در بازدید از جنگل ابر و در حضور نماینده مردم شاهرود و میامی و مدیرکل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان مطرح شد ، افزود : از آنجایی که در بخشی از جنگل در حوزه شهرستان علی آباد کتول استان گلستان یک سرمایه گذار در حال ساخت تله کابین است، به ما هم پیشنهاد شد که با حمایت و تامین سرمایه گذار، این ۲ منطقه را با تله کابین به هم وصل کنیم.
وی تأکید کرد: با وجود این ، ایجاد تأسیسات گردشگری در لکه های جنگل‌های هیرکانی ممنوع است و این کار در بخش های دیگر بررسی می‌شود.
معاون استاندار سمنان ادامه داد : از سوی دیگر برای جلوگیری از تخریب جنگل در همان بخش های خارج از عرصه و حریم جنگل‌های ثبت جهانی پیشنهاد دادم از حاشیه مسیرهایی که برای عبور لوله های نفت و گاز و یا نصب تیرهای برق فشار قوی ایجاد شده ، بهره برد.
فخری در ادامه ابراز کرد: در این راستا از دستگاه های متولی برای مشخص شدن حریم لوله‌ها و محدوده جنگل‌های هیرکانی استعلام درخواست شد تا برای امکان سنجی ساخت تله کابین و مجتمع های رفاهی به دفتر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فرستاده شود.
وی همچنین به تلاش برای حل مشکل آنتن دهی تلفن همراه در جنگل ابر اشاره کرد و یادآور شد : علاوه بر این ، تاکنون ۱۰ میلیارد ریال از اعتبارات استانی برای آسفالت جاده دسترسی به جنگل ابر در خارج از محدوده حفاظت شده هزینه شده است.
حال باید منتظر بود و دید پیشنهادهای مطرح شده برای ایجاد تغییرات بنیادین در شیوه گردشگری در جنگل ابر تا چه حد و در چه بازه زمانی جامه عمل می پوشد. این دگرگونی اگر به درستی انجام شود، ضمن مصون نگه داشتن این میراث طبیعی از آسیب، می تواند پای گردشگران خارجی را نیز به این منطقه باز کند.
در عین حال با توجه به شرایط کنونی جنگل و میزان استقبال هموطنان ، دور از انتظار نیست که اجرایی کردن این تصمیمات که سبب افزایش هزینه گردشگری در این جنگل می شود، با مقاومت هایی نیز همراه شود.
جنگل‌های هیرکانی بازمانده دوران سوم زمین‌شناسی و عصر یخبندان و غنی از نظر گونه‌های بومی و باستانی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی با نادرترین گونه‌های جنگلی است.
این جنگل‌ها با ۱.۹ میلیون هکتار وسعت، از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلی‌داغ در شرق استان گلستان، در گستره‌ای به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد.
در زمان حاضر جنگل‌های هیرکانی، زیست بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار است. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای مانند شمشاد و انجیلی نیز در آن یافت می‌شود.
ایران پیش از این ۲۳ اثر تاریخی و طبیعی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو دارد که شامل ۲۲ اثر تاریخی و ۲ اثر طبیعی شامل بیابان لوت و جنگل‌های هیرکانی است.