انتقاد از موزه‌ای شدن آیین‌های موسیقایی ماه رمضان

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این نشست پژوهشی علی اصغر بیانی محقق و دبیر علمی همایش با اشاره به ضرورت های برگزاری چنین نشست های پژوهشی گفت: موسیقی امری ضروی است که همواره نقش پراهمیتی در آیین ها، مناسک دینی و مذهبی مناطق مختلف کشورمان دارد و لازم است با برگزاری چنین نشست هایی نسبت به ترویج موسیقی که در ارتباط با آیین های ما است تلاش بیشتری کنیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با انتقاد از عدم حمایت مسوولان از آیین‌های موسیقایی گفت: این اصلا خوب نیست که با اطمینان از موزه ای شدن موسیقی رمضان صحبت کنیم چراکه روزگاری که اصوات نابهنجار و تعدد رسانه های مجازی موجب کم اهمیت شدن این نوع نواها شده این موضوع باعث تاسف است که برای آرام شدن دراین روزگار به آیین های موسیقایی مراجعه نکنیم.

آیین های موسیقایی در منطقه ترکمن شادی آور نیست

موسی جرجانی پژوهشگر پیشکسوت موسیقی ترکمن هم دراین نشست به معرفی آیین های موسیقایی منطقه ترکمن در ماه رمضان پرداخت و گفت: موسیقی رمضان در منطقه ترکمن به دو بخش تقسیم می شود. البته آیین های موسیقایی ترکمن در ماه رمضان عناصر شادی آور و پر تحرک نیست بلکه آیین هایی است که اساس آن برگرفته از مناجات ، ادعیه و کلام های قرآنی است.

وی ادامه داد: یکی از آیین های موسیقایی رمضان در منطقه ترکمن آیین “یای رمضان”است که از شب چهاردهم ماه آغاز می شود. مبنای آغاز این آیین براساس خوانش شعری از سوی مردم است که در محله ها آغاز می شود و با جمع آوری کمک و هدیه برای مستمندان از طریق مناجات خوانی و ذکر ادامه پیدا می کند. البته آیین دیگری هم در قالب شعر خوانی وجود دارد که دیگر در منطقه ترکمن اجرا نمی شود و فقط در یک یا دو مسجد به عنوان یک نماد خوانده می شود.

جرجانی گفت :البته روایت های دیگری از شبهای ماه رمضان برگرفته از کتاب های عامیانه “ظهر طاهر”، “امام حسین(ع)”، “صندل مرد”، “یوسف و زلیخا” وجود دارد که به فراخور هر منطقه ای به صورت شعرخوانی اجرا می شود. این اعمال بدون آلات موسیقی و بدون در نظر گرفتن ریتم خاصی در ماه رمضان اجرا می شود. البته اینها امانتی است از طرف مردم منطقه ترکمن و ما پژوهشگران که از ما به دانشگاهها می تواند تحویل شود تا دراین مراکز اموزشی به دانشجویان درس داده شود.

معرفی آیین های موسیقایی کرمان

فواد توحیدی از پژوهشگران موسیقی نواحی منطقه کرمان در این نشست به معرفی اجمالی آیین های موسیقایی رمضان در مناطق مختلف این استان پرداخت و گفت: استان کرمان به عنوان یکی از پهناورترین استان های کشور سرشار از فرهنگ ها و خرده فرهنگ هاست که می توان ساعت ها در مورد آیین های مرتبط با هر منطقه سخن گفت.

معرفی آیین های الله رمضانی، دهل نوازی، کمان زنی، قنبری خوانی،سفید مهره زنی، قنبر خوانی، نوحه خوانی شب بیست و یکم، نقاره نوازی، شاخ نفیر نوازی، چلیک زنی وکلید زنی از جمله مطالبی بود که توحیدی در این نشست به آنها پرداخت.

ورود موسیقی عرب در تلاوت ایرانی قرآن کریم

به گزارش مهر متین رضوانپور محقق و پژوهشگر موسیقی هم در بخش بعدی این نشست تخصصی به معرفی آیین های متداول موسیقایی در ماه رمضان پرداخت و گفت: آیین های که در ماه رمضان وجود دارد همگی ارتباط مستقیمی با موسیقی دارند که بیشترین آن موسیقی آوازی است که در تمام اوقات ماه رمضان از سحر تا شام مورد استفاده قرار می گیرد.

وی در ادامه صحبتهای خود به معرفی برخی از آیین های موسیقایی ماه رمضان در مناطق مختلف کشور از جمله چاووش خوانی، بسم الله خوانی، دم دم سحری، آبی بنوش، صلوات خوانی، مولودی خوانی، منقبت خوانی، شب خوانی ماه رمضان، دعای سفره، ربنا،سحر آوازی ، نوحه خوانی برای امام علی (ع) پرداخت.

رضوانپور در این نشست ضمن بررسی تطبیقی اصلی ترین مقام های قرآنی با دستگاههای موسیقی ایرانی خاطر نشان کرد: شور، سه گاه، چهارگاه، همایون، ماهور و نوا دستگاههای پرکابرد موسیقی ایرانی در تلاوت قرآن کریم هستند که با وارد شدن موسیقی عربی در نحوه تلاوت این گونه ها ایرانی به فراموشی سپرده شده است.

این پژوهشگر در ادامه ضمن ارائه نمونه های صوتی تلاوت قرآن با الحان ایرانی بخشی از تلاوت های اصیلی ایرانی را نیز برای مخاطبان قرائت کرد.

موسیقی رمضان را موزه ای نگاه نکنیم

محسن شریفیان نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی منطقه بوشهر نیز در این نشست ضمن معرفی آیین های موسیقایی منطقه بوشهر در ماه رمضان به معرفی آیین دم دم سحری پرداخت و گفت: از ابتدای نشست که دوستانم پیرامون موسیقی ماه رمضان سخنرانی کردند متوجه شدم که بخش زیادی از آیین های رمضان در نواحی مختلف با اندکی تغییر دارای اشتراکات زیادی است که لازم است منشا و سرچشمه این اشتراکات را پیدا کنیم.

وی ادامه داد: آسیب شناسی جدی در حوزه موسیقی رمضان که این سال‌ها دیگر تبدیل به یک موسیقی موزه ای شده یکی از مهم ترین فعالیت‌هایی است که ما باید در چنین نشست هایی به آن توجه بیشتری کنیم تا این نگاه موزه ای به موسیقی رمضان برداشته شود وشکوفا تر از گذشته شود. این در حالی است که عدم توجه به پیشکسوتان موسیقی رمضان و بی مهری یکی از مهم ترین مواردی است که به موزه ای شدن موسیقی رمضان کمک کرده و موجب فراموشی آن شده است.

شریفیان درمعرفی آیین موسیقایی دم دم سحری افزود: این آیین یکی از آیین های موسیقایی منطقه بوشهر است که معمولا توسط قشر تهی دست اجرا می شد و شامل دمام زنی قبل از سحر عده ای از نوازندگان است که مردم را برای سحر بیدار می کنند. البته این آیین در عید فطر هم اجرا می شود و مردم به آن دسته از نوازندگانی که خبر عید فطر را به آنها داده ، پول می دهند.

شریفیان خاطرنشان کرد: البته قبل از دمام نوازی در این مراسم مردم با دق الباب کردن خانه این آیین را انجام می دادند اما با وارد شخصی بحرینی به نام ابراهیم در بوشهر دمام نوازی که در آن دوران نواختن آن ممنوع بود این آیین شکل متفاوت تری به خود می گیرد و دمام نوازی جایگزین دق الباب کردن منازل می شود. البته این آیین در مراسم عزاداری حضرت علی (ع) هم اجرا می شود که در نوع حرکات و نغمات تفاوت هایی وجود دارد.

این نوازنده به آیین مناجات خوانی به عنوان یکی دیگر از آیین های موسیقایی ماه رمضان در بوشهر اشاره کرد و گفت: این آیین با استفاده از مناجات خوانی مشهور خواجه عبدالله انصاری در بعضی از مناطق بوشهر اجرا می شود که در نوع خود از آیین های تاثیر گذاری موسیقی رمضان در منطقه بوشهر است.