بندر ترکمن؛ طلای سفید و مروارید سیاه

در شرق دریای خزر و در 20 کیلومتری شمال بندر ترکمن و در محدوده مرزی ایران و ترکمنستان، یکی از تالاب های جالب و دیدنی استان گلستان را دیدن خواهید کرد.

برای رسیدن به تالاب باید از بندر ترکمن به سمت شهرستان گمیشان یا گمیش تپه حرکت کنید، از این شهر مسیر را حدود 10 کیلومتر به سمت شمال امتداد می دهید تا به سرمحیط بانی گمیشان برسید.

درست مانند آشوراده و حتی بیشتر از آن، تالاب گمیشان یکی از بهترین سایت های پرنده نگری در کل کشور است.

نمونه های کمیابی از غازهای خاکستری، فلامینگوها، سنقر خاکستری، عقاب دریایی دم سفید، کاکایی سر سیاه، خوتکا، چرخ ریسک دم دراز و ….در تالاب و زمین های اطراف آن زندگی می کنند.

تالاب با وسعتی حدود 20 هکتار، تا 8 کیلومتر در خاک ترکمنستان نیز امتداد دارد. 14 هکتار از مجموع وسعت تالاب جزو محوطه شکار ممنوع است که اگر می خواهید از این منطقه هم دیدن کنید بایست مجوز کتبی از سازمان محیط زیست استان گلستان همراه داشته باشید. البته ما امیدواریم شما از آن دسته گردشگران عاشق طبیعت باشید که هدف تان از دیدن این تالاب زیبایی ها و شگفتی های طبیعی آن باشد نه شکار که تهدیدی جدی برای تالاب است.

فک دریایی، شغال و روباه از جانورانی هستند که ممکن است در طول گشت تان با آنها روبرو شوید. یکی از پدیده های جالب منطقه گمیشان، گل فشان های آن است که معروفترین آنها قارنیاق در شرق و نفتیجه در شمال شرق گمیش تپه قرار دارند.این گل فشان ها، ساختمان هایی هستند که براثر پرتاب گل تا ارتفاع 300 – 500 متری بوجود می آیند. شعله گاز گاهی تا ارتفاع 300 متر با زبانه های گل همراهی می کند.

اگر نام این جزیره را شنیده اید و اکنون قصد دارید در سفر به بندر ترکمن سری هم به جزیره بزنید لازم است واقعیتی را با شما در میان بگذاریم. این جزیره هیچ نشانه قطعی و واضحی ندارد.

افسانه های فراوان در مورد این جزیره با واقعیت های غیر قابل انکار چنان آمیخته است که امروز صحبت در مورد آن بدون تحقیقات همه جانبه غیر ممکن است.

گروهی از مردم آن را همان آشوراده فعلی می دانند و برخی معتقدند با پیشروی های جدی ای که دریای خزر در سده های اخیر به داخل خشکی داشته، امروز می توان توقع داشت جزیره تپه ای باشد در جاییکه امروز آن را گمیش تپه می نامیم.

در هر حال آنچه که تاریخ بر آن صحه می گذارد آن است که بندر در مقطعی از تاریخ دارای چنان اهمیتی بوده که گاهی دریای خزر را به اعتبار آن دریای آبسکون می نامیده اند.

جزیره که در جنوبشرق دریای خزر واقع بوده، از نظر تجاری دارای اهمیتی بالا بوده وضمنا دیوار دفاعی محکمی در مقابل اقوام مهاجم غز بشمار می رفته است.

مرگ سلطان محمد خوارمشاه، آخرین سلطان خوارزمشاهی ایران که در پی فرار از دست مغولان و بیماری سختی که در جزیره به آن دچار شد واقعیت دیگر در مورد این جزیره است که بهرام بیضایی در کتاب” تاریخ سری سلطان در ابسکون” آن را با افسانه آمیخته است.

این دیوار دفاعی که زمان ساخت آن محل تردید است دیواری است 20 کیلومتری که از کلاله شروع شده و در بندر ترکمن به دریا می پیوندد.

این دیوار که دومین دیوار بزرگ جهان پس از دیوار چین بشمار می رود را قزل آلان نیز می نامند، و این همان دیواری است که در تاریخ گفته می شود توسط اسکندر مقدونی ساخته شد و بعد ها انوشیروان ساسانی آن را مرمت کرد. دیواری که از کوه های گلی داغ تا دریای خزر امتداد داشته و اکنون تنها قسمت های بسیار کمی از آن باقی مانده با این حال همین باقیمانده ها نشان می دهند که دیوار که دارای ارتفاعی 2 تا 4 متری بود در زمان خود اثری بس شکوهمند بوده است.

در 10 کیلومتری شرقی بندر ترکمن، در نزدیکی روستای خوجه لر، این قدمگاه قرار دارد. بنا به روایات، بهاء الدین نقشبندی مرتاضی قدیس گونه بوده که پیروان او هنوز در هند ، چین و ایران زندگی می کنند. ظاهرا این شخص مدتی در این مکان اقامت داشته که اکنون تبدیل به این مکان مقدس شده است.

وی در سال 791 ه.ق فوت کرده و صومعه وی در بهاء الدین بخارا هنوز فعال است. این محل مورد توجه زنان نازا است و گفته می شود نذر برای این بارگاه حاجت کسانی را که برای بچه دار شدن مراجعه می کنند را برآورده می کند.

اگر فرصتی برای تان باقی ماند حتما از بندر مختومقلی نیز دیدن کنید، این بندر آخرین بندر شرقی کشور بر کرانه های خزر است.

اگر به اسب و اسب سواری علاقمندید کورس بهاره بندر ترکمن را یکی از جذاب ترین علاقمندی های ترکمنان است را از دست ندهید. ترکمنان به جشن ” طوی” می گویند و اکثر این طوی ها بجز مواردی مانند عروسی یا ختنه وسوران و مواردی از این دست، عمدتا مناسبت هایی مذهبی هستند.

 

بزرگترین جشن برای ترکمنان، عید قربان است که آن را قوربان بایرام می نامند. جشن که از روز 7 ذی الحجه شروع می شود در روز دهم به اوج خود می رسد. این سه روز نزد هموطنان ترکمن مان به شکلی شاعرانه ” روزهای عزیزی که عطر جشن را می آورند ” خوانده می شوند. در این ایام خانه ها را تمیز می کنند و در روز هشتم، برای آمرزش مردگان دعا می کنند و نانی به نام پاسدق را خیرات می کنند.

 

روز نهم اما روز زندگان است، که آن را دیری عید می نامند و به خوبی و خوشی و برپایی ضیافت آن را سپری می کنند.

در شب عید قربان، حمامی خاص انجام می دهند به نام قوربان شوره و در روز دهم یا قربان لیق، قربانی ها را انجام می دهند. هر کس بنا به بضاعت خود گوسفند، بز یا گاو قربانی می کند. اما اگر در چنین ایامی به بندر ترکمن سفر کنید احتمالا با صحنه عجیب قربانی کردن شتر مواجه خواهید شد.

 

در روز 11 و 12 با گوشت های قربانی آبگوشتی می پزند و آن را بهمراه مهمانان صرف می کنند. این روز در بین ترکمنان چاقرمق بمعنی دعوت گفته می شود و این دو روز روزهای احسان و بخشش صدقه است. در این ایام در تپه های خارج شهر یا ایوان خانه ها تاب هایی می بندند و دختر و پسر، مرد و زن و پیر و جوان روی آن ها تاب می خورند.

 

ترکمنان معتقدند، گناهان انسان که بر روی شانه هایش نشسته با تا ب خوردن سبک می شوند و می ریزند. نام این تاب ها سالانچیق است. بطورکلی قربان بایرام و این مراسم، فرصت مناسبی است برای آشنا کردن جوانان در سن ازدواج با هم البته با نظارت خانواده ها.

دومین عید بزرگ برای ترکمنان، عید فطر است. در این روز و بعد از برپایی نماز عید با پوشیدن لباس های نو به دید و بازدید می روند. شب شانزدهم ماه رمضان را یارمضان می نامند. در این شب، روحانی هر محل با تعدادی از افراد به در خانه های مردم می رود و مژده می دهد که ماه رمضان به نیمه رسیده و خدا مومنان را در گذراندن باقی مانده آن کمک خواهد کرد.مردم نیز در عوض پول یا خوراکی به آنها هدیه می دهند.

 

شب قدر را در بندر ترکمن 27 رمضان می دانند که تا در آن تا سحر به دعا خواندن و خوردن میوه و شیرینی و تنقات می گذرانند. جشن دیگری که در سن 63 سالگی ( به مناسبت 63 سال زندگی حضرت محمد) می گیرند هم از دیگر جشن های ترکمنان است و آق قویون( گوسفند سپید) نام دارد.