ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
ایرانگرد نیوز: همیشه حضور هنرمندان خارجی در ایران فرصتی مغتنم است تا نظر آنها را درباره کشورمان، هنر ایران زمین و مردمش بدانیم و اگر این هنرمند از اساتید دنیای عرب باشد قطعا گفتگوی جذاب‌تری شکل می‌گیرد.
هنر کشورهای عربی به خاطر سرمایه‌گذاری زیاد متمولان این کشورها رویه‌ای رو به رشد داشته و توانسته برای خود نامی دست و پا کند. گواه این ادعا حضور هنرمندان این کشورها در حراج‌های بین‌المللی است که آثارشان با قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسد. هرچند اعراب آثار اعراب را می‌خرند و به قول قدیمی‌ها پول را از این جیب به آن جیب می‌کنند ولی به هرحال کسی نمی‌تواند رشد هنر اعراب را منکر شود.
یکی از داوران بیستمین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان که چندی پیش در علی‌آباد کتول برگزار شد، “علی شمس‌الدین” هنرمند بزرگ لبنانی بود که سال‌های زیادی است در حوزه گرافیک و طراحی کار می‌کند.
شمس‌الدین هنرمند 70 و چند ساله لبنانی در سال 1982 درس خود را در دانشگاه هنر بیروت تمام کرده و بعد از یکی دو سال به عربستان سفر می‌کند تا آنجا کار کند. در عربستان او 10 سال مدیریت هنری روزنامه‌های مهم کشور عربستان و شهر ریاض را برعهده می‌گیرد. به قول خودش در این ده سالی که در عربستان بوده به دنبال یافتن راهی بوده که طراحی را به نقاشی نزدیک کند.
شمس‌الدین چند سالی است به لبنان و به شهر زادگاه خود، بیروت بازگشته و در این شهر آموزشگاه و شرکتی برای طراحی راه انداخته و تاکنون هم ده‌ها کتاب برای کودکان و نوجوانان لبنانی طراحی و تصویرسازی کرده است.
حضور این هنرمند در ایران فرصت خوبی شد تا با او در مورد هنر لبنان و دیدگاهش در مورد هنر ایران به گفتگو بنشینیم که متن این گفتگو در ذیل می‌آید:
* هنرهای تجسمی مشتمل بر گرایش‌های زیادی مثل گرافیک، نقاشی، خوشنویسی، کاریکاتور، مجسمه‌سازی و … است. دوست دارم بدانم در کشور شما، لبنان هنرمندان به کدام حوزه گرایش بیشتری دارند؟
– تمام حوزه‌های هنرهای تجسمی در لبنان کار می‌شود اما خوشنویسی فروغ چندانی ندارد. هنرمندان کشور ما آنچنان که در کشور شما به خوشنویسی اهمیت می‌دهند به این حوزه نمی‌پردازند. هنر خوشنویسی یا کالی‌گرافی در فرهنگ ما جا نیافتاده است. در لبنان بیشتر هنرمندان شاخص در حوزه‌های گرافیک و نقاشی فعال هستند.
* هنر مدرن از چه زمانی وارد لبنان شد و تاریخ معاصر هنر لبنان از چه زمانی با هنر جدید آشنا شد؟ اگر بخواهید در مورد تاریخ هنر معاصر لبنان صحبت کنید در کدام بخش از هنرهای تجسمی بیشتر حرف برای گفتن دارید؟
– فکر می‌کنم نقاشی بیشترین سهم از هنر مدرن لبنان را به خود اختصاص داده است. در لبنان هنر جدید از ابتدای قرن بیستم آغاز شد و تعدادی از هنرمندان با فراگیری روش جدید هنری، آغازگر فصل جدیدی از هنر بودند. هنر مدرنی که آنها در لبنان پایه گذاشتند تا به امروز هم ادامه یافته‌است.
در آن دوره هنرمندان کشور ما با تقلید از هنرمندان اروپایی به خلق اثر پرداختند. همان هنری که در اوایل دهه پنجاه میلادی در مدارس اروپایی تدریس می‌شد در دانشگاه‌های هنری ما نیز درس داده شد.
* کشور لبنان سال‌ها تحت استعمار کشور فرانسه بود. از اواخر قرن هجدهم هنر اروپا با رمانتیسم گره خورد و این گرایش هنری در فرانسه و کشورهای زیر سلطه آن هم بروز و ظهور پیدا کرد. این اتفاق را در همه گرایش‌های فرهنگی و هنری مانند ادبیات و نقاشی می‌بینیم. آیا این جریان در لبنان هم تسری داشت؟
– بله دقیقا این اتفاق در لبنان هم افتاد. نقاشی ما به شدت تحت تاثیر نقاشی و هنر فرانسه بوده و هست. هنر ما زیر نظر هنر اروپا و به خصوص هنر فرانسه بود ولی امروزه به خاطر روابط بین‌المللی دیگر بحث فرانسه و اروپا و آمریکا نیست بلکه هنر جدیدی که چتر خود را بر همه دنیا گسترده است مهم شده و هنر جدیدی که در تمام دنیا ریشه دوانیده به لبنان هم رسیده است.
* در ایران نیز هنر مدرن وارد شد ولی به خاطر تسلط فرهنگ و هنر اصیل و قدیمی ایرانی، هنر واراداتی و مدرن نیز بومی شد. آیا این اتفاق در لبنان هم افتاده است؟
– متاسفانه خیر. آن هم دلیل دارد. هنر کشور ما قدمت زیادی ندارد. لبنان ما در سال 1943 از فرانسه جدا شد و استقلال پیدا کرد. کشور ما توسط اروپایی‌ها بنا شده و کشور کوچکی است و عظمت فرهنگ و هنری به قدمت کشور شما را ندارد. قبل از استقلال ما تحت سیطره ترکان عثمانی بودیم و چیزی نداشتیم. بعد از استقلال از فرانسه هم مدارس غربی به آموزش هنر در لبنان پرداختند که این باعث رشد هنر غربی در لبنان شد.
* شما قبل از اینکه به ایران بیایید در مورد هنر ایران چه می‌دانستید؟
– قبل از اینکه برای دیدن ایران بیایم در اینترنت در مورد هنر ایرانی تحقیق کردم ولی اطلاعات کمی در اینترنت بود تا آنجا که اطلاعات کافی در مورد هنر ایران به دستم نیامد و به همین خاطر وقتی با حضور در ایران با هنر و هنرمند ایرانی رو به رو شدم، سورپرایز شدم.
به ایران که آمدم با دیدن آثار هنرمندان ایرانی و اساتید هنر مدرن ایران تعجب کردم که چرا در مورد هنر ایران مطالب زیادی نیست. البته با تحقیق در این چند روزی که در ایران بودم به این نتیجه رسیدم که به خاطر نداشتن مطالب انگلیسی در اینترنت در مورد هنر و فرهنگ ایرانی امکان یافتن اطلاعات در مورد هنر ایران کم است.
برای من جای سوال است که شما چرا هنر خود را به آنچنان که هست به دنیا معرفی نمی‌کنید؟ اطلاعات در مورد هنر شما در اینترنت و به زبان بین‌المللی بسیار کم است در صورتی‌که اینجا آثاری از اساتید هنر شما مانند احمد وکیلی یا رضوان صادق‌زاده دیدم که متحیر شدم.
* شما به عنوان یک هنرمند از دنیای عرب به ایران آمده‌اید. در دنیای عرب بیشترین گرایش به کدام بخش از حوزه هنرهای تجسمی است؟
– نقاشی بیشترین سهم توجه در دنیای عربی را دارد و هنرمندان عربی بیشتر به سمت نقاشی می‌روند. اما در کشوری مانند الجزایر، خوشنویسی سهم بیشتری از فعالیت هنرمندان را به خود اختصاص داده است.
* این رویکرد را در ایران چگونه دیدید؟ به نظر شما ایرانی‌ها در کدام بخش موفق‌تر بودند؟
– در هنر ایران نقاشی در حد بسیار بالایی قرار دارد اما خوشنویسی هنر مهمتری به نظرم آمد.
* قبل از اینکه به ایران بیایید از هنرمندان و اساتید ایرانی کسی را می‌شناختید؟
– خیر کسی را نمی‌شناختم ولی در چند روز جشنواره هنرهای تجسمی جوانان با چند نفر از اساتید آشنا شدم و از دیدن آثار آنها و استادیشان متحیر شدم. قبل از اینکه به ایران بیاییم آثار ایمان ملکی را دیده بودم اما به مینیاتورهای استادی از ایران به نام کمال‌الدین بهزاد ارادت دارم و آنها را دیده و می‌شناسم.
* در لبنان شهری داریم به نام بلبک که مجسمه‌های بسیار قدیمی در آن هست که بسیار مورد توجه پژوهشگران تاریخ هنر است. هنرمندان حوزه تجسمی در معرفی چنین اماکنی همیشه پیشرو بوده و هستند به عنوان مثال در ایران هنرمندان تجسمی برای معرفی اماکنی مثل تخت جمشید یا اماکن تاریخی در اصفهان کارهای زیادی کرده‌اند اما لبنانی‌ها کمتر این کار را کرده‌اند. دلیلش چیست؟
– ما در این شهر یک جشنواره موسیقی و رقص محلی برگزار می‌کنیم که هر ساله این شهر را مورد توجه هنردوستان دنیا قرار می‌دهد و سالانه هزاران نفر به این شهر می‌آیند. از طرف دیگر کشور ما شرایط سیاسی خاص خود را هم دارد. در ایران لبنان را فقط با شرایط سیاسی می‌شناسند نه به خاطر فرهنگ و هنرش و فکر می‌کنم لازم است درباره تعاملات فرهنگی و هنری کارهای بیشتری انجام دهیم.
* شما به روابطی که در ایران برای شما پیش آمده اشاره کردید. آیا این روابط و ارتباطات را حفظ و ادامه خواهید داد؟
– بله حتما. با اساتیدی که با آنها آشنا شدم ارتباط اینترنتی خواهم داشت. اینها نه تنها همکاران من هستند بلکه از الان دوستان من هم هستند و به داشتن چنین دوستانی به خودم می‌بالم.
البته از میان هنرجویان هم یکی دو نفر را دیدم که کار آنها بسیار خوب بود و من مطمئنم اگر آنها این روند را ادامه بدهند و به حال خود رها نشوند در آینده آرتیست‌های بزرگی خواهند شد.
* شما چند روزی در ایران بودید. ایران و غذاهایش را چگونه دیدید؟
– خیلی دوست داشتم این سوال را از من بپرسید. واقعا کشور زیبایی دارید و هر کجای آن را نگاه کنید می‌توانید از روی آن نقاشی بکشید. از میان غذاهایی که تا کنون خورده‌ام به چلو ماهیچه بسیار علاقه‌مند شدم. این غذا بی‌نهایت لذیذ بود. دوست داشتم طرز پختش را یاد بگیرم و در لبنان آن را تهیه کنم هرچند زیاد “شکمو” نیستم ولی چلو ماهیچه چیز دیگری است.
گفتگو از مجید احمدی
