ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
یگان حفاظت میراث‌فرهنگی کشور ناتوان در اداره محوطه‌های تاریخی
تعداد نیروهای اندک یگان حفاظت میراث‌فرهنگی و نبود حداقل امکانات و تجهیزات حفاظتی و حجم بالای آثار و محوطه‌های تاریخی در کشور سبب شده که یگان حفاظت میراث‌فرهنگی نتواند از عهده رسیدگی به آثار و محوطه‌هایی که غالبا مسافت طولانی هم از یکدیگر دارند برآید. هم‌اکنون رشد قاچاق و حفاری غیرمجاز در بسیاری از شهرهای ایران از جمله خوزستان درحالی به‌شدت افزایش یافته که این موضوع تبدیل به عامل نگران‌کننده‌ای برای فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی کشور شده است.
رشد قاچاق‌گونه حفاری غیرمجاز در محوطه‌های تاریخی ایران و تعداد اندک نیروهای یگان حفاظت و ابزارهای حفاظتی سبب شده که رشد قاچاق اشیاء تاریخی در ایران سیر تصاعدی پیدا کند. در این میان خوزستان به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی کشور وضعیت عادی را سپری نمی‌کند. تعداد بی‌شماری از گودال‌های حفر شده در شوش، بهبهان، رامشیر و رامهرمز و غیره… به‌قدری زیاد است که به‌گفته فعالان میراث‌فرهنگی خوزستان آمار حفاری‌ها و دخل و تصرفات محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی را از شمارش خارج کرده است.
«مجتبی گهستونی» فعال میراث‌فرهنگی و دبیر انجمن تاریانا اما در رابطه با حفاری‌های غیرمجازی که در سطح کشور به‌خصوص استان خوزستان صورت می‌گیرد می‌گوید: با توجه به اینکه در استان‌های کشور به‌خصوص استان خوزستان تنوع آثار و محوطه‌های تاریخی بسیار زیاد است ضرورت دارد که این محوطه ها و بناها مورد حفاظت قرار بگیرند.
او معتقد است، درحال‌حاضر یک بخشی از حفاظت‌ها از طریق نیروی انتظامی صورت می‌گیرد اما مهمترین بخش مربوط به بررسی و شناسایی این آثار می‌شود، ابزارهایی که به‌کمک میراث‌فرهنگی برای هر چه بهتر حفاظت می‌آیند.
گهستونی اما می‌گوید:واقعیت اینست که در ایران به دلیل حجم گسترده آثار تاریخی، سازمان میراث‌فرهنگی کشور هنوز نتوانسته آنچنان که باید از بناها و محوطه‌های تاریخی حفاظت کند. گسترده بودن آثار و کمبود نیروی انسانی، در اولویت نبودن بحث حفاظت، نبود امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، اعمال نکردن قوانین محکم جهت جلوگیری از حفاری و قاچاق اشیاء تاریخی و همچنین قدیمی بودن بخشی از قوانین میراث‌فرهنگی که نیاز به بازنگری دارنداز جمله دلایل و مشکلاتی به‌شمار می‌روند که در حوزه میراث‌فرهنگی وجود دارد و باید هر چه سریعتر مرتفع شود.
طبق آمار موجود هم‌اکنون در خوزستان بیش از 20 هزار محوطه و بنای تاریخی وجود دارد که کمتر از 10 درصد این آثار در فهرست آثار ملی ثبت و بخش اندکی از این آثار تعیین حریم شده‌اند. گهستونی می گوید: در صورتی که دولت بخواهد از این محوطه‌ها و بناها حفاظت جدی به‌عمل آورد لازم است یگان حفاظت میراث‌فرهنگی خوزستان را که بخشی از آن‌ها به کارهای ستادی و عده‌ای به فعالیت‌های حفاظتی می‌پردازند تقویت کند.
او همچنین تاکید می‌کند: وجود امکاناتی چون خودرو، موتورسیکلت در استان‌هایی که در حوزه میراث‌فرهنگی جرم‌خیز هستند و تنوع آثار در آنجا بسیار زیاد است بیش از پیش تقویت شود. از سوی دیگر بحث آموزش امری بسیار مهم است که لازم است در خصوص نوع بکارگیری و آموزش افرادی که در یگان حفاظت خدمت می‌کنند تجدید نظر شود.
هم‌اکنون در خوزستان 900 اثر ثبت شده وجود دارد که کمتر از یک دهم نیروی انسانی در قالب یگان حفاظت به کار گشت زنی می‌پردازند. که بخشی از این افراد به کارهای ستادی و بخشی دیگر در امر حفاظت فعالیت می‌کنند. گهستونی اما معتقد است، وجود نیروی اندک به‌هیچ وجه نمی‌تواند از حفاری‌های غیرمجاز جلوگیری کند به‌طوری‌که اگر همزمان در چندین نقطه از استان حفاری‌غیرمجاز صورت گیرد و یگان هم مطلع باشد باز هم نمی‌تواند به‌صورت همزمان تمرکزی بر این عملیات‌ها داشته باشد. بنابراین انتظار می‌رود اجازه استخدام به یگان حفاظت میراث‌فرهنگی داده شود تا افرادی در این حوزه فعالیت کنند که از آموزش کافی بهره برده باشند.
او اما به تعیین حریم محوطه‌های و بناهای تاریخی را امری جدی عنوان می‌کند. به‌اعتقاد او، نصب تابلوهای هشداردهنده و اطلاع‌رسانی می‌تواند مانع از تعرضهای ناآگاهانه شود. بارها مشاهده شده که از تعرضهای مختلفی از جمله خاکبرداری در محوطه انجام گرفته بدون آنکه فرد معارض در جریان تاریخی بودن محوطه باشد.
گهستونی اما به توان انجمن‌های دوستدار میراث‌فرهنگی، بهیار و شورای روستایی شهرستان‌ها اشاره می‌کند که باید با مدیریت صحیح بکار گرفته شود. او می‌گوید: خوشبختانه با مذاکراتی که با مدیر کل میراث‌فرهنگی خوزستان داشتیم ایشان پیشنهاد خوبی ارائه دادند چنانچه شرکت‌های حفاظتی مختص حفاظت از محوطه‌ها و بناهای تاریخی تشکیل شود و یگان حفاظت در کنار آن‌ها ناظر بر حفاظت باشد.
او همچنین می‌افزاید:انتظار می‌رود فرمانده یگان حفاظت کشور که مدتهاست به خوزستان سفر نکرده به استان سفر کند تا با شناخت بهتری دستور لازم را ارائه دهد. در حال‌حاضر نیروهای یگان حفاظت با به‌دلیل علاقه‌ای که به میراث‌فرهنگی دارند از وسایل شخصی استفاده می‌کنند و برخی از آن‌ها با خرید سوخت مورد نیاز اقدام به گشت‌زنی در محوطه‌هایی که بسیار دوردست و صعب‌العبور هستند می‌کنند.
در حال حاضر میزان قاچاق اشیاء تاریخی از استان خوزستان در بعضی از شهرهای آن به عامل نگران کننده‌ای تبدیل شده است که ضررورت دارد با تزریق امکانات و اعتبارات لازم به خوزستان از این میزان حفاری‌ها و قاچاق گرفته شود.
فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی معتقدند، در شرایط کنونی اختیارات قانونی یگان حفاظت باید بیشتر شود چرا که در بسیاری از موارد محوطه‌های تاریخی از شمال و جنوب تا شرق و غرب شهرستان 70 تا 80 کیلومتر تا مرکز شهرستان فاصله دارند که این موضوع کار را برای یگان حفاظت سخت‌تر می‌کند این درحالی است که در برخی از شهرها چون اداره میراث‌فرهنگی وجود ندارد طبیعتا یگان حفاظتی هم نیست و همین موضوع سبب می‌شود که هیچ امکان حفاظتی برای آثار تاریخی وجود نداشته باشد.
