نوزایی گردشگری بعد از کرونا

یک کارشناس گردشگری با این تحلیل که گردشگری پس از تحمل یک دوره بیکاری گسترده، تعطیلی ها، تغییر کاربری ها و خروج شخصیت های متخصص، شاهد یک نوزایی خواهد بود، پیش بینی می کند: کرونا عاملی جدی برای بازسازی و بهسازی کیفیت صنعت گردشگری ایران خواهد بود، اگر چه این تغییر با درد شدیدی همراه است.
محمد جهانشاهی ـ عضو انجمن بین المللی اکوتوریسم و انجمن علمی اکوتوریسم کشور به بررسی اثرات ویروس عالمگیر کرونا در صنعت گردشگری پرداخته و با تحلیل اوضاع و آنچه بر ایران خواهد گذشت، پیش بینی از آینده این صنعت داشته است. او معتقد است: آن بخش که از بدنه نهیف و شکننده گردشگری دوام آورده به سرعت خود را بازسازی می کند و در آینده شاهد صدایی رساتر از این صنعت در ایران خواهیم بود.
در ادامه یادداشت این کارشناس گردشگری می خوانیم:
«در چهار سال گذشته به دلایل مختلف بین المللی و داخلی شاهد افت و خیزهای زیادی در صنعت گردشگری کشور بودیم که در ۹ ماه گذشته شیب کاهشی در ورود گردشگران خارجی در بخش های مختلف زیارتی، فرهنگی، تاریخی و … رقم خورد و با ورود ویروس کرونا به ناگهان ظرف کمتر از ۲ ماه نفس این صنعت به شماره افتاد و شاهدیم که با اضافه شدن تعداد ماه، به آمار مرگ و میرهای انسانی در جهان، آمار از بین رفتن بخش هایی از فعالیت ها به ویژه در گردشگری هم اضافه شد.
سازمان جهانی جهانگردی گزارش های ۱۶۷ کشور از ۲۲۰ کشور عضو در رابطه با تمهیدات مقابله با کرونا و کاهش خسارت های ناشی از آن را بر این صنعت منتشر کرد. بر این اساس ۱۴۴ کشور سیاست های پولی و مالی را در این رابطه اتخاذ کرده اند که بیش از ۱۰۰ کشور برای حمایت از مشاغل این صنعت گام های خاصی برداشته اند. رایج ترین شکل بسته های محرک اقتصادی که در سراسر دنیا توسط دولت ها اتخاذ شده است شامل معافیت یا تعویق پرداخت مالیاتها از جمله مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر درآمد و …، ارایه کمک های اضطراری اقتصادی و تسویه حساب از طریق پولی، خطوط اعتباری ویژه با نرخ های کاهش یافته، طرح های جدید تسهیلاتی و ضمانت نامه های بانکی دولتی با هدف جبران کمبود نقدینگی بود. این سیاست ها با هدف محافظت ازبیش از ۲۵۰ میلیون شغل در معرض خطر در سراسر جهان انجام پذیرفته که با توجه به میزان انعطاف پذیری و تاب آوری اقتصاد کشورها کمیت و کیفیت متفاوتی را شکل داده است. در همین رابطه ” لیکاشویلی”، دبیرکل سازمان جهانی در بیانیه ای اعلام کرد: در بسیاری کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه، گردشگری عامل اصلی معیشت و رشد اقتصادی است، بنابراین بسیار مهم است که گردشگری را مسؤولانه و به موقع شروع کنیم.
در بسیاری کشورها مشاغل کوچک که بیش از ۸۰ درصد صنعت گردشگری را تشکیل می دهند موفق به دریافت یارانه مناسب نشده اند و این در شرایطی است که در ۵ ماه گذشته شاهد کاهش بیش از ۶۰ درصد و گاه بیشتر در آمارها نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم. در اسپانیا سالانه بیش از ۸۱ میلیارد دلار درآمد حاصل از گردشگری سهمی بیش از ۱۶ درصد از کل صادرات این کشور را شامل می شود و در ایتالیا در حدود ۱۰ درصد صادرات. برج ایفل در ۴ ماه گذشته بیش از ۲۷ میلیون یورو ضرر داده و این عدد و رقم ها در گوشه و کنار دنیا تاثیر زیادی بر سرنوشت صدها میلیون شاغل در بخش های مختلف از جمله هتل ها، رستوران ها، شرکت های حمل و نقل هوایی، زمینی، ریلی، دریایی، دفاتر و بنگاه های سفر و راهنمایان و… گذاشته است.
سازمان جهانی جهانگردی ۲۳ توصیه با ۳ محور مدیریت بحران وکاهش آثار زیان، محرک زایی و سرعت بخشیدن به بازگشت و آماده شدن برای آینده برای اعضا خود ارایه کرد تا امیدوار باشد راهبردهایی برای برون رفت از این شرایط توسط اعضا پدیدار شود. آخرین گزارش ها حاکی از آن است که برخی کشورها بیشتر در اروپا و آسیا و اقیانوس آرام با ابتکار عمل هایی دوباره گردشگری را به شکل محدود آغاز کرده اند. به نظر می رسد حداقل تا پایان سال میلادی گردشگری بر بازارهای داخلی و نهایت نزدیک تمرکز داشته باشد. به کار گیری و طراحی پروتکل های بهداشتی، ارایه گواهینامه ها و برچسب های تضمین ایمنی راه هایی برای افزایش اعتماد به نفس و اطمینان دادن به گردشگران هستند که مد نظر باز ماندگان صنعت گردشگری قرار خواهند گرفت.
هنوز آماری از میزان دقیق بیکاری و تعطیلی بنگاه های گردشگری ارایه نشده است اما با توجه به کوچک بودن بخش بزرگی از صنعت گردشگری در دنیا، بدون شک شاهد این اتفاق خواهیم بود. در کشور ما نیز طی بیش از ۷۰ سال عمر این صنعت اگر چه شاهد اتفاق ها و تغییرات به نسبت خوبی هم بودیم اما واقعیت این است در کل، فراز و فرودها و سیاست های حاکم بر این صنعت در ادوار مختلف، موجب زایش و پرورش صنعتی قوی نشده و آنچه شاهدش هستیم فعالیت و خدماتی است که صنعتی به مفهوم واقعی نیست و شکنندگی و آسیب پذیری آن اکنون کاملا آشکار شد. صنعتی که از ضعف هایی چون حمایت جدی، خلاقیت، پشتوانه درونی و شبکه منسجم بین حلقه های زنجیره ارزش رنج می برد و نشان داد در موقعیت های حساس، توان لازم را ندارد تا ابتکار عمل و سرنوشت خویش را در دست داشته باشد، نه در بخش دولتی و نه خصوصی. صنعتی که متمرکز بر حمایت های دولتی در انتظار ماند، اگرچه از همان اول هم از بسته حمایتی ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت که برای جبران خسارت های اقتصادی استقبال چندانی نکرد.
تا به امروز درصد ناچیزی از مبلغ برآورد ۶۰۰۰ میلیارد تومانی خسارت گردشگری که آمار دقیقی هم نیست در قالب ۲۰۰۰ پرونده در سامانه کارای وزارت تعاون ثبت کرده اند. تسهیلاتی که پیش بینی می شود بخش قابل توجه ای از آن مورد استقبال یا نهایتا مورد استفاده آسیب دیدگان قرار نگیرد و فعالان بخش خصوصی بارها از بی تمایل خود نسبت به آن ابراز نظر کرده اند. اگرچه دولت مالیات های گردشگری را تا ۶ ماه به تعویق انداخته اما به نظر می رسد آنچه باید منتظر آن بود از بین رفتن بخشی از صنعت گردشگری کشور است. واقعیت این است که این اتفاق خواهد افتاد و شواهد کاملا روشن است که تعداد شاغلان این صنعت رو به کاهش می رود. دفاتر مسافرتی اولین بخشی است که تعطیل خواهند شد، بخشی از ظرفیت اقامتی کشور تغییر کاربری خواهدداد، راهنمایان گردشگری به سمت و سوی مشاغل دیگری خواهند رفت و در آینده چاره ای نیست جز اینکه با تکنیک ها و مکانیزم هایی، تجمیع سهام تاسیسات و ادغام شدن بسیاری از شخصیت های حقوقی و برندهای گردشگری را رقم بزنیم. بخش های ضعیف که فاقد پشتوانه های مالی، مدیریتی و برنامه ای هستند از چرخه خارج خواهند شد.
اما آنچه بعد از این شرایط به جای خواهد ماند در شرایطی می تواند امیدوارکننده باشد و فضای عمومی صنعت گردشگری کشور شاهد یک نوزایی خواهد بود. آن بخش که دوام آورده به سرعت خود را بازسازی می کند و سرعت تحولات گردشگری در کشور ما بیش از گذشته خواهد بود. به نظر می رسد با آرام شدن فضا شاهد یک دوره ای خواهیم بود که گردشگری بیشترین رشد را به لحاظ میزان خواهد داشت و این اتفاق فرگیر خواهد بود. پیکره گردشگری کشور ما نسبت به گذشته ضعیف خود، قوی تر خواهد شد. پیش بینی می شود شاهد صدایی رساتر، از این صنعت خواهیم بود. روندی که تا پیش از کرونا بر این صنعت حاکم بود، اکنون ثمره اش را می بینیم. بدنی نهیف و شکننده.
کرونا عاملی جدی برای بازسازی و بهسازی کیفیت صنعت گردشگری کشور خواهد بود، اگر چه این تغییر با درد شدیدی همراه است اما می تواند آینده بهتری را متصور بود و این البته یک شرط مهم دارد و آن سپردن سرنوشت این صنعت به دست خودش است و اینکه دولت فارغ از هر جریان سیاسی ازهمه ظرفیت ها برای حمایت از این نوزایی استفاده کنند. اتفاقی که دیر یا زود خواهد افتاد مخصوصا با وجود بازار بزرگ ۴۰۰ میلیونی و دم دستی مان و بازارهای سنتی و جدید در غرب و شرق که تشنه سفر خواهند بود.»