ایرانگرد نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایرانگرد نیوز
وارد شدن پساب صنعتی یک کارخانه در شهرک صنعتی بشل شهرستان سوادکوه شمالی به رودخانه که موجب مرگ بیش از ۲۴ هزار قطعه ماهی شد، به گفته کارشناسان محیط زیست به علت شدت آلایندگی آثار زیان‌بار زیادی بر محیط زیست خواهد داشت.
صبح روز جمعه ۱۷ مرداد ویدئویی از ورود پساب یکی از واحدهای صنعتی فعال در شهرک صنعتی بشل به یک رودخانه منتشر شد که نشان می‌داد بخش زیادی از یک رودخانه واقع در جنگل‌های منطقه که در نهایت به رود تلار وصل می‌شود تغییر رنگ داده و ماهی‌های زیادی نیز در اطراف رود و روی آب تلف شده‌اند.
در این ویدئو که ۱۵ مرداد ضبط شده، عنوان می‌شود پساب صنعتی یکی از شرکت‌ها در رودخانه رها شده و این اتفاق را رقم زده است.
پس از انتشار این ویدئو مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران ضمن تأیید خبر رخ دادن این اتفاق اعلام کرد که اقدامات لازم برای بررسی میزان خسارت وارد شده به محیط زیست آغاز شده و پرونده‌ای هم برای پیگیری قضایی این واقعه مخرب محیط زیستی تشکیل شده است.
«عباسعلی ابراهیمی کارنامی» به این موضوع هم اشاره کرد که این اتفاق یک بار دیگر نیز به دلیل سهل‌انگاری متولیان همین کارخانه رخ داده بود و قانون نیز مالک شرکت را به پرداخت جریمه محکوم کرد.
گستردگی آلودگی
پس از وقوع این حادثه بلافاصله نیروهای حفاظت محیط زیست برای پیشگیری از افزایش آسیب‌ها و جلوگیری از ورود آلودگی‌ها در منطقه حاضر شدند و شرکت نیز مکلف شد با توجه به دِبی کم آب رودخانه و شیب کم بستر به سرعت نسبت به برگرداندن پساب باقی مانده در بستر رودخانه اقدام کند، اما مشاهدات خبرنگار ایرنا و اظهارات برخی بومیان نشان می‌دهد که به دلیل حجم بالای پساب، آلودگی‌ها تا حدود سه کیلومتر در بستر رودخانه پیش رفته است و هزاران قطعه ماهی از گونه‌های مختلف مانند سیاه‌ماهی، تیزکولی و کاراس تلف شده‌اند.
یکی از ساکنان منطقه هفت‌تن قائمشهر که در فاصله بیش از سه کیلومتری این واحد صنعتی قرار دارد می‌گوید: دو روز پیش آلودگی در نهری که از منطقه هفت‌تن می‌گذرد هم قابل مشاهده بود. رنگ آب به طور کامل نارنجی شده بود و ماهی‌های تلف شده هم روی آب قرار داشتند.
این موضوع را رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سوادکوه نیز تأیید می‌کند و می‌گوید که طبق مشاهدات و بررسی‌های کارشناسان حفاظت محیط زیست، دست‌کم یک مسیر ۲۴۰۰ متری از رود اوتیجون که به رود بزرگ تلار می‌ریزد آلوده شده و آبزیان موجود در آن تلف شدند.
ابراهیم فلاحی می‌افزاید: همکاران ما بلافاصله پس از مطلع شدن از این اتفاق از محل ورود پساب بررسی‌ها را در دو طرف رودخانه آغاز کردند. به استناد این بررسی‌ها نیز مشخص شد که یک مسیر ۲۴۰۰ متری از رودخانه آلوده شده است.
فرآیند تولید آلاینده
پسابی که از این شرکت وارد رودخانه شده از نوع پساب صنعتی است که آلودگی اسیدی زیادی دارد. این واحد صنعتی که بهمن ۱۳۹۵ با حضور تعدادی از مسئولان ارشد استان از جمله استاندار وقت و معاون وزیر صمت به بهره‌برداری رسید متعلق به یکی از سرمایه‌گذاران منطقه است که در همین شهرستان یک کارخانه بزرگ تولید انواع پیچ دارد و یکی از کارآفرینان شناخته شده مازندران محسوب می‌شود.
مواد اولیه مورد نیاز کارخانه پیچ‌سازی در این واحد صنعتی که در شهرک صنعتی بشل مستقر است تهیه می‌شود. به این صورت که سیم‌های مفتول به عنوان ماده اولیه ابتدا وارد این کارخانه می‌شود و پس از پاکسازی از اکسید آهن و آبکاری به کارخانه تولید پیچ فرستاده می‌شود.
در این واحد صنعتی سیم‌های مفتولی ابتدا برای تمیز شدن و اکسیدزدایی در یک مایع اسیدی قوی قرار داده می‌شوند. اسید به جرم‌های اکسیدی روی فلز نفوذ می‌کند و پس از واکنش با آهن، جرم و اکسید از روی فلز جدا می‌شود و در مایع اسیدی باقی می‌ماند.
پس از این مرحله سیم‌های مفتولی پاکسازی شده از زنگ آهن، برای مقاوم شدن در مقابل اکسید شدن و جلوگیری از خوردگی در فسفات روی قرار داده می‌شود. پس از انجام این فرآیند، پساب باقیمانده به سیستم تصفیه فاضلاب فرستاده می‌شود تا با پالایش آب و جدا کردن رسوب، آب تصفیه شده باز هم در چرخه همین فعالیت قرار بگیرد. به عبارت دیگر از این واحد هیچ پسابی نباید خارج شود. املاح موجود در پساب هم در فرآیندی دیگر از پساب جدا شده و سپس با فیلترپرس به مواد جامد تبدیل می‌شوند تا برای امحاء آن‌ها اقدام شود.
پایداری آلودگی در منطقه
اما پارگی لوله انتقال این پساب سبب شد که بخش بسیار زیادی از پساب موجود در مخازن این واحد صنعتی وارد رودخانه شود و این اتفاق را رقم بزند. رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه نیز احتمال عمدی بودن رهاسازی پساب در رودخانه را رد می‌کند و می‌گوید: اتفاق مشابهی یک بار دیگر نیز در همین شرکت رخ داده بود و مالک کارخانه نیز محکوم و جریمه شد. بنابراین طبیعی است که حادثه عمدی نباشد ، اما برای ما مهم این است که به هر حال آسیب بسیار زیادی به محیط زیست منطقه وارد شد.
فلاحی خاطرنشان می‌کند: سال ۱۳۹۶ همین اتفاق در همین محدوده رخ داد و تعداد قابل توجهی از ماهی‌ها تلف شدند ، اما این بار گستردگی اتفاق و آلودگی بیشتر از نوبت قبل بود. رنگ آب رودخانه به طور کامل نارنجی شد و تا محل تلاقی رود اوتیجون تا رود تلار که مسافتی حدودا ۲۴۰۰ متری است، تعداد زیادی از آبزیان و به ویژه ماهی‌ها تلف شدند.
غلظت بالای آلاینده
به گفته این مسئول تصاویر و فیلم‌های لازم برای ارائه به دستگاه قضایی برای اثبات گستردگی خسارت ثبت شده و پیگیری‌های قضایی برای جریمه شدن مالک کارخانه در حال انجام است.
در حال حاضر پس از گذشت حدود سه روز از ورود هزاران لیتر پساب صنعتی به رود اوتیجون سوادکوه، رنگ آب رود به حالت عادی برگشته و بسیاری از ماهی‌های تلف شده نیز توسط حفاظت محیط زیست جمع‌آوری شد. اما فلاحی معتقد است که به دلیل غلظت بالای پساب، پیامدهای این اتفاق تا مدت‌ها در منطقه باقی می‌ماند. با وجود عادی شدن رنگ آب، رنگ پساب وارد شده به رودخانه روی سنگ‌ها و حاشیه رودخانه باقی مانده که در واقع املاح و رسوب همان پساب است.
وی می‌گوید: مالک کارخانه مجاب شد با چند پمپ مقدار پساب باقی مانده در رودخانه را به سیستم تصفیه فاضلاب برگرداند که روز جمعه این کار را انجام داد و در حال حاضر رنگ آب رودخانه عادی شده است. اما این اتفاق آسیب بزرگی به اکوسیستم رودخانه زد. غلظت آلایندگی به دلیل وجود اسید و فسفات به حدی بالا بود که ماهی‌ها اجازه مقاومت برای فرار به سمت آب‌های سالم‌تر در پایین‌دست را پیدا نکردند. این میزان آلودگی قطعا روی گیاهان حاشیه رودخانه و گیاهان کفزی هم تاثیرگذار است.
به گفته این کارشناس مسئول اگر میزان اسید موجود در پساب مقداری بیشتر از این یا آبی که پساب با آن مخلوط می‌شود کم باشد و سبب رقیق شدن غلظت پساب نشود حتی ممکن است منجر به تجزیه لاشه‌های ماهیان شود.
هشدارهای بی‌نتیجه
فلاحی به تکراری بودن این حادثه اشاره می‌کند و می‌افزاید: در حال حاضر مهم‌ترین مسأله برای حفاظت محیط زیست است که جلوی این اتفاق گرفته شود. این تکرار جرم است و قطعا ریشه در بی‌توجهی و سهل‌انگاری مدیریت مجموعه نسبت به مسائل محیط زیستی دارد. پس از چند سال از ورود پساب‌های همین شرکت، رود اوتیجون تازه احیا شده بود که باز هم این اتفاق افتاد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه با تأکید بر ضرورت مجازات شدن متخلف و پرداخت خسارت وارد شده به محیط زیست، اظهار می‌کند: این اتفاق حتی ممکن است خساراتی به کشاورزان و دامداران که به هر طریقی از آب رودخانه استفاده می‌کردند وارد کرده باشد که آن‌ها هم باید شکایت و درخواست خسارت کنند.
طبق اظهارات فلاحی، اداره حفاظت محیط زیست شهرستان حتی درباره احتمال ورود پساب این شرکت به رود اوتیجون هشدار داده بود، اما توجهی به این موضوع نشد. این مسئول سهل‌انگاری مدیریت مجموعه را عامل اصلی تکرار این اتفاق می‌داند و می‌گوید: چرا باید با یک اشکال فنی مثل پارگی لوله این حجم از پساب وارد محیط زیست شود؟ این یعنی تمهیدات لازم برای حوادث و اتفاق‌های احتمالی اندیشیده نشده است.
وی می‌افزاید: دستگاه قضا باید مدیریت این مجموعه را مجاب کند که جلوی همه راه‌های احتمالی نفوذ پساب به رودخانه را بگیرد. خوشبختانه مسئولان قضایی سوادکوه شمالی توجه زیادی به محیط زیست دارند. امیدواریم که جلوی این اتفاق و اتفاق‌های مشابه برای همیشه گرفته شود.
مماشات زیر سایه اشتغالزایی
فعالان محیط زیست معتقدند که از یک سو مجازات‌های در نظر گرفته شده برای این قبیل اتفاقات بازدارنده نیستند و از سوی دیگر به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور و اهمیت تولید و اشتغال، برخی از سرمایه‌گذاران خیال آسوده‌ای بابت متوقف نشدن فعالیت‌های خود در صورت بروز تخلفات محیط زیستی دارند.
به اعتقاد کنشگران محیط زیست به همین دلیل هاست که هشدارها و اخطارهای ادارات حفاظت محیط زیست به این واحدها معمولا نتیجه‌ای ندارد و حتی در صورت صدور حکم متوقف شدن فعالیت این قبیل مجموعه‌ها، حکم صادر شده به سرعت بر اثر فشارها و درخواست‌های برخی افراد ذی‌نفوذ با این توجیه که مشکل به زودی برطرف خواهد شد شکسته می‌شود.
نخستین بار که پساب این واحد صنعتی وارد رود اوتیجون شد، مرداد ۱۳۹۶ بود. آن زمان نیز مدیر کارخانه موظف به پاکسازی رودخانه از پساب و همچنین محکوم به پرداخت جریمه نقدی شد که به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه، بخشی از این جریمه توسط مدیر کارخانه پرداخت شد و پرداخت بخشی دیگر به دلیل اعتراض او به پرونده و درخواست تجدیدنظر مشمول زمان شد. حالا با تکرار این حادثه پیش از این که جریمه رخداد قبلی به طور کامل پرداخت شود، همان اتفاق تکرار شد و پرونده‌ای دیگر برای مدیر این واحد صنعتی با همان موضوع قبلی و البته گسترده‌تر از نوبت اول به دستگاه قضا فرستاده شد.
